طبق نظر ابن قیم جوزیه، اصل اولی در مورد استمناء، برای کسی‌که قدرت بر ازدواج یا استمتاع از کنیز دارد، حرمت است.[1] او از بزرگان حنابله، مخصوصاً احمد بن حنبل، چیزی جز کراهت را نقل نکرده است. او نقل می‌کند که احمد بن حنبل فتوا داده است که جایز است استمناء برای کسی‌که شهوت بر او غلبه کرده و می‌ترسد که به زنا دچار شود، مثل اسیر، مسافر و فقیر (به خاطر ضرورت) وگرنه کراهت دارد.[2]
او نقل می‌کند که روایت داریم که صحابه در جنگ‌ها و سفرهایشان، استمناء می‌کردند، و هیچ نقدی بر آن وارد نکده است؛ هم‌چنین وی نقل می‌کند برخی از علما برای زنی که شوهر ندارد، (از باب اضطرار) جایز دانسته‌اند که از آلت مصنوعی، یا چیزی شبیه آن (خیار و کدو حلوایی کوچک) استفاده کنند.[3]
ابن قیم می‌گوید از احمد بن حنبل نقل شده است که مردی که در ماه رمضان می‌ترسد که مثانه یا بیضه‌هایش از شدت زیادی منی پاره شود، می‌تواند منی را از خود خارج نماید؛ او نگفته است که چگونه و توسط چه چیزی این عمل را انجام دهد. او می‌گوید صاحب فصول پس از نقل این مطلب از احمد بن حنبل، گفته است: نظر من اینست که به‌گونه‌ای منی را خارج کند که روزه دیگری باطل نشود، مثل این‌که به‌وسیله دست خودش و یا بدن همسرش و یا کنیزش که روزه نداشته باشد، اما اگر کنیزی داشته باشد نابالغ، باید به‌وسیله دست یا بدن وی استمناء نماید؛ هم‌چنین استمناء توسط زن کافره. هم‌چنین جایز است نزدیکی نمودن با زن در غیر از فرج (یعنی نزدیکی از عقب). پس اگر بخواهد از جلو نزدیکی نماید، چون می‌تواند منی را به‌گونه‌ای دیگر از خود خارج نماید، من این کار را جایز نمی‌دانم، چون ضرورت به غیر آن رفع می‌شود، دیگر بعد از ضرورت مساله به حرمت خود برمی‌گردد مانند اکل میتة.[4]
آیا واقعاً نظر حنبلی‌ها و احمد بن حنبل این‌گونه است؟!
آیا نشان دادن چنین تصویری از صحابه واقعیت دارد؟!
آیا صحابه‌ای که دینمان را از آنان گرفته‌ایم، و به این خاطر می‌گوییم همه آن‌ها عادلند، این مقدار ضعیف النفس بوده‌اند، که در مسافرت و در جنگ، چنین کارهایی را انجام دهند؟!

پی‌نوشت:

[1]. «إذا قدر الرجل على التزوج أو التسري حرم عليه الاستمناء بيده.» بدائع الفوائد، ابن قيم، ج4، ص96. «تسری» در فقه، به معنای رابطه‌ی جنسی ارباب با کنیز خود، خارج از نکاح است.
[2]. «... وإن كان متردد الحال بين الفتور والشهوة ولا زوجه له وله أمة ولا يتزوج به كره ولم يحرم وإن كان مغلوبا على شهوته يخاف العنت كالأسير والمسافر والفقير جاز له ذلك نص عليه أحمد رضي الله عنه.» بدائع الفوائد، ابن قيم، ج4، ص96. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. «وروي أن الصحابة كانوا يفعلونه في غزواتهم وأسفارهم وإن كانت امرأة لا زوج لها واشتدت غلمتها فقال بعض أصحابنا: يجوز لها اتخاذ الاكرنبج وهو شيء يعمل من جلود على صورة الذكر فتستدخله المرأة أو ما أشبه ذلك من قثاء وقرع صغار.» بدائع الفوائد، ابن قيم، ج4، ص97. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. «في الفصول روى عن أحمد في رجل خاف أن تنشق مثانته من الشبق أو تنشق انثياه لحبس الماء في زمن رمضان يستخرج الماء ولم يذكر بأي شيء يستخرجه قال: "وعندي أنه يستخرجه بما لا يفسد صوم غيره كاستمنائه بيده أو ببدن زوجته أو أمته غير الصائمة فإن كان له أمة طفلة أو صغيرة استمنى بيدها وكذلك الكافرة ويجوز وطؤها فيما دون الفرج فإن أراد الوطء في الفرج مع إمكان إخراج الماء بغيره فعندي أنه لا يجوز لأن الضرورة إذا رفعت حرام ما وراءها كالشبع مع الميتة بل ههنا آكد لأن باب الفروج آكد في الحظر من الأكل".» بدائع الفوائد، ابن قيم، ج4، ص98. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.