متن مقاله
معمولا در بین هر مذهب و مکتبی جریان‌های فکری مختلفی بروز و ظهور دارند. مذهب شیعه نیز از این رویداد بی‌نصیب نیست. برخی از جریان‌های فکری شیعه معتقدند ولایت بدون تبری بی اثر است، لذا باید صراحتا و علنا دشمنان اهل بیت را لعن و سب کرد. برخی دیگر از جریان‌های فکری معتقدند که باید با دیگر مذاهب فقهی مدارا کرد و حتی گاهی باید از سخن حق خود، صرف نظر کرد، تا بین مذاهب وحدت ایجاد شود. هر دو جریان فکری نیز برای دیدگاه خود به آیات و روایات استناد می‌کنند. اما اکنون سوال این است که بالاخره تکلیف چیست؟ آیا روایات می‌گوید که باید دشمنان اهل بیت را صراحتا سب و لعن کرد یا از آنجا که امروزه این اشخاص جزء مقدسات اهل سنت به شمار می‌روند، باید با احترام با اینها برخورد کرد؟
به نظر می‌رسد بهترین پاسخ را امام رضا (علیه السلام) داده است. حضرت فرمودند گمان نکنید که همه روایات که در منابع روایی وجود دارد، از لسان ما اهل بیت خارج شده است، بلکه دشمنان ما سه نوع روایت برای ما جعل کردند. روایات، در ظاهر در فضائل ما اهل بیت است اما در حقیقت این روایات بر سه قسم است. دسته اول روایاتی است که در رابطه با ما غلو کرده‌اند. دسته دوم روایاتی که در حق ما کوتاهی کردند و روایاتی که دشمنان ما را با تصریح بر نام آنها سب و ناسزا کردند. هدفشان از جعل روایات غلو (روایات دسته اول) این است که وقتی مردم این اخبار غلو آمیز را می‌شنوند، شیعیان ما را تکفیر کنند و می‌گویند: شیعه قائل به ربوبیت ائمه خود می‌باشد. و وقتی روایات کوتاهی در حق ما را (روایات دسته دوم) می شنوند به آن روایات معتقد می‌شوند و وقتی بدی های دشمنان ما و دشنام ما به آنها (روایات دسته سوم) را می‌شنوند، ما را دشنام می‌دهند. (با خود می گویند همانگونه که امامان شیعه مقدسات ما را دشنام می‌دهند ما نیز مقدسات شیعه و ائمه شیعه را دشنام می‌دهیم) حال آن که خداوند می‌فرماید: «وَ لا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ[انعام/108] و كسانى را كه مشركين، به عنوان عبادت مي‌خوانند، دشنام ندهيد، چه آن كه آنان نيز خدا را به ظلم و از روى نادانى دشنام خواهند داد.» اى ابن ابي محمود! وقتى مردم به چپ و راست مي‌روند تو ملازم طريقه ما باش، زيرا هر كس با ما همراه شود ما با او همراه خواهيم بود، و هر كس از ما جدا شد ما نيز از او جدا خواهيم شد.[1]
این روایت صراحتا اعلام می‎دارد که به همه روایات نمی‌توان اعتماد کرد بلکه باید روایت بررسی سندی و محتوایی شود و بعد به آن اعتقاد پیدا کرد. همچنین روشن است که روش اهل بیت در برخورد با دشمنانشان سب و ناسزا نبوده است.

نویسنده: مجتبی محیطی

پی‌نوشت:

[1]. ابن بابویه، عیون اخبار الرضا، تحقیق: مهدی لاجوردی، نشر جهان‏، تهران، 1378ق، ج1، ص304. « يَا ابْنَ أَبِي مَحْمُودٍ إِنَّ مُخَالِفِينَا وَضَعُوا أَخْبَاراً فِي فَضَائِلِنَا وَ جَعَلُوهَا عَلَى ثَلَاثَةِ أَقْسَامٍ أَحَدُهَا الْغُلُوُّ وَ ثَانِيهَا التَّقْصِيرُ فِي أَمْرِنَا وَ ثَالِثُهَا التَّصْرِيحُ بِمَثَالِبِ «2» أَعْدَائِنَا فَإِذَا سَمِعَ النَّاسُ الْغُلُوَّ فِينَا كَفَّرُوا شِيعَتَنَا وَ نَسَبُوهُمْ إِلَى الْقَوْلِ بِرُبُوبِيَّتِنَا وَ إِذَا سَمِعُوا التَّقْصِيرَ اعْتَقَدُوهُ فِينَا وَ إِذَا سَمِعُوا مَثَالِبَ أَعْدَائِنَا بِأَسْمَائِهِمْ ثَلَبُونَا بِأَسْمَائِنَا وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ «3» يَا ابْنَ أَبِي مَحْمُودٍ إِذَا أَخَذَ النَّاسُ يَمِيناً وَ شِمَالًا فَالْزَمْ طَرِيقَتَنَا فَإِنَّهُ مَنْ لَزِمَنَا لَزِمْنَاهُ وَ مَنْ فَارَقَنَا فَارَقْنَاهُ»