پاسخ نقضی شبهه

- نامی همچون یزید، معاویه و شمر در بین شیعیان

بدون تردید همه شیعیان از یزید بن معاویه و اعمال زشت او بیزارند؛ ولی در عین حال، هم‌زمان با عصر اهل‌بیت (علیهم السّلام) برخی از یاران ائمه (علیهم السّلام) نامشان یزید بوده؛ افرادی همچون یزید بن حاتم از اصحاب امام سجاد (علیه السّلام) یزید بن عبد الملک، یزید بن صائغ و یزید کنّاسی از اصحاب امام باقر (علیه السّلام) یزید الشعر، یزید بن خلیفة، یزید بن خلیل، یزید بن عمر بن طلحة، یزید بن فرقد و یزید مولی حکم از اصحاب امام صادق (علیه السّلام). حتی یکی از اصحاب امام صادق (علیه السّلام) نامش شمر بن یزید بوده است.[1] آیا می‌توان گفت این نام‌گذاری‌ها به دلیل دوست داشتن یزید بن معاویه و به معنای ارتباط حسنه میان آنها با یزید و یزیدیان بوده؟ و پیش از انقلاب اسلامی ایران بسیاری از ایرانیان نام خود را رضا و یا محمدرضا می‌گذاردند، آیا می‌توان گفت این نام‌گذاری‌ها به خاطر علاقه و ارتباط خود آنان با رضاشاه پهلوی و یا محمدرضا فرزند او بوده؟ همچنین اگر نام‌گذاری به خاطر ابراز محبت به شخصیت‌ها بود، چرا خلیفه دوم به سراسر ممالک اسلامی بخشنامه کرد که کسی حق ندارد نام پیامبران از جمله پیامبر اکرم (صلى‌الله‌عليه‌وآله) را بر فرزندان خود بگذارد؟ ابن بطّال و ابن حجر عسقلانی در شرحشان بر صحیح بخاری آورده‌اند: «عمر به اهالی کوفه فرمان داد تا نام هیچ پیامبری را بر فرزندان خود نگذارند».[2] عینی در عمدة‌القاری می‌نویسد: «عمر به مردم کوفه فرمان داد تا نام پیامبری را بر فرزندان خود نگذارند. همچنین گروهی از مردم مدینه مگر تعدادی از صحابه را امر کرد تا نام فرزندانشان که به نام محمد هستند را تغییر دهند و آنان نیز چنین کردند».[3]

- نامی همچون عمرو برای فرزندی از امام مجتبی؛ بنا به نقل شیخ مفید نام یکی از فرزندان امام مجتبی (علیه السّلام) عمرو بوده، آیا می‌توان گفت این نام‌گذاری به خاطر همنامی با اسم اشخاص منفوری همچون عمر بن عبدود (قهرمان مشرکین)، عمرو بن هشام (نام اصلی ابوجهل) و یا عمرو بن عاص (وزیر و مشاور معاویه) بوده است؟[4]

- دوستی یک طرفه؛ آنان که ادّعا می‌کنند این نام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری‌ها به خاطر روابط خوب امیرمؤمنان (علیه السّلام) با خلفا بوده، پاسخ دهند اگر چنین بوده چرا این دوستی یک طرفه بوده و خلفا نام فرزندان خود را علی، حسن، حسین، فاطمه که اهل‌بیت رسول خدا (صلى‌الله‌عليه‌وآله) نیز بوده‌اند نگذاردند؟ آیا دوستی می‌تواند یک طرفه باشد؟ نتیجه آن‌که انتخاب این نام‌ها نمی‌تواند برگرفته از نام خلفا بوده و نشانگر علاقه آنان به افراد مورد نظر و دلیلی برای حسن روابط و انکار شهادت حضرت زهرا (علیها السّلام) باشد.

- همین احتمال درباره ابوبکر؛ اگر بناست بر اساس همان قاعده‌ای که شبهه‌افکنان به نتیجه رسیده‌اند که نام‎‌گذاری دلیل بر ارادت و علاقه است قضاوت کنیم باید ابوبکر را از ارادتمندان به بت بزرگ مشرکین «عزّی»[5] بدانیم؛ چرا که وی نام یکی از فرزندانش را «عبد العزّی» گذارده بود که بعدها پیامبر (صلى‌الله‌عليه‌وآله) نام او را به «عبد الرحمن» تغییر داد.[6] اگر نام، نشانه دوستی و ارادت است آیا ابوبکر هم از دوستداران و ارادتمندان بت‌های مشرکین بوده است؟

پاسخ حلی شبهه

- تفاوت بین نام و کنیه؛ شایسته است اشکال کننده وهّابی به چند نکته توجه داشته باشد و آن اینکه میان نام و کنیه تفاوت اساسی وجود دارد؛ به همین روی اساساً طرح چنین شبهه‌ای درباره ابوبکر بی‌مورد می‌باشد، چون ابوبکر کنیه است نه نام. همچنین در بیشتر موارد کنیه در عرب پس از تولد فرزند اول روی شخص گذارده می‌شود؛ به عنوان نمونه نام امیرمؤمنان (علیه السّلام) «علی» بود و چون نخستین فرزند آن حضرت به دنیا آمد کنیه «ابوالحسن» یعنی «پدر حسن» بر آن حضرت گذاردند؛ و یا پیامبر (صلى‌الله‌عليه‌وآله) که نام مبارکشان «محمد» بود هنگامی که دارای فرزندی به نام «قاسم» گردید کنیه «ابوالقاسم» بر وی نهاده شد؛ با این توضیحات «ابوبکر» نیز کنیه است و نه نام. و نیز در پاره‌ای موارد میان عرب رسم بر این بود که از همان دوران کودکی بر فرزند خود کنیه می‌گذاردند به این امید که فرزند، بزرگ شده، صاحب زن و فرزند گردد: «گاهی در خردسالی بر فرزند خود کنیه می‌گذارند به امید آن که این فرزند بزرگ شود و در آینده فرزندی بدین نام داشته باشد».[7] پس با این تفاصیل این ادعا وهّابیت که نام یکی از فرزندان امیرالمؤمنین ابوبکر بوده اشتباه است، چرا که اساسا ابوبکر نام نیست بلکه کنیه است. و امّا این که نام ابوبکری که کنیه یکی از فرزندان امیرمؤمنان (علیه السّلام) بوده چیست، علمای اهل‌سنت به صراحت گفتند نام وی مشخص نیست: «نامی برای ابوبکری که فرزند علی ابن ابی طالب (علیه السّلام) است دانسته نشده، امّا نام مادر وی لیلی دختر مسعود بن خالد بن ربعی بود».[8] امّا در منابع شیعه به صراحت نام وی مشخص گردیده؛ چنان‌که که مرحوم علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار در بیان وقایع کربلا نام وی را «عبیدالله» بیان داشته: «برادرهای امام حسین (علیه السّلام) برای جانفشانی در برابر برادرشان به میدان آمدند که نخستین آنها ابوبکر بن علی بود که نامش «عبید الله» بود و نام مادر وی لیلی دختر مسعود بن خالد بن ربعی بود».

- عدم اختصاص نام به شخصی خاص؛ هرگز چنین نبوده که نام، اختصاص به شخصی خاص داشته باشد، همان‌گونه که نام‌هایی همچون ابوبکر، عمر و عثمان اختصاص به این سه شخص نداشته و نام بسیاری از افراد غیر از آن سه نفر به همین نام‌ها بوده است. بنابراین، نام‌هایی از قبیل ابوبکر، عمر و عثمان از نام‌های مرسومی بوده که بسیاری از مردم زمان پیامبر (صلى‌الله‌عليه‌وآله) به همین نام‌ها معروف و مشهور بوده‌اند. پس با صرف نظر از پاسخ‌هایی که در پی می‌آید، نمی‌توان گفت انتخاب این نام‌ها به خاطر علاقه و یا ارتباط دوستانه میان آن حضرت و خلفا بوده، چرا که ممکن است به خاطر علاقه آن حضرت به افرادی دیگر بوده باشد.

- نام‌گذاری به نام ابوبکر؛ در خصوص نام‌گذاری یکی از فرزندان امیرمؤمنان (علیه السّلام) به نام ابوبکر اگر بدان سبب بود که برخی ادّعا می‌کنند، با توجه به آن که ابوبکر کنیه می‌باشد نه نام، باید آن حضرت نام اصلی ابوبکر یعنی عبد الکعبه، عتیق، عبدالله و دیگر اسامی او (با توجه به اختلافی که در نام‌های ابوبکر وجود دارد) را انتخاب می‌کرد، نه کنیه او را. بنابراین، سال ولادت عبیدالله در اوایل خلافت حضرت علی (علیه السّلام) بوده که حضرت در آن دوره تندترین انتقادها را از خلفای پیشین داشته است. این دلیل دیگری است بر عدم وجود ارتباط میان این نام‌ها با آنچه از سوی شبهه کنندگان مطرح است.

- نام‌گذاری به نام عثمان؛ نخست آن‌که همان‌گونه که قبلا نیز اشاره شد، الزاما این نام‌ها اختصاص به این افراد نداشته و برای علاقه به آنها نبوده، چنان‌که نام‌گذاری به نام عثمان، به جهت همنامی با خلیفه سوم و یا علاقه به او نبوده، بلکه همان‌‌گونه که خود حضرت تصریح فرموده، به خاطر علاقه به عثمان بن مظعون بوده نه عثمان بن عفّان خلیفه سوم اهل‌سنت: «فرزند را به نام برادرم عثمان بن مظعون نامیدم».[9] دیگر آن‌که ابن حجر عسقلانی نام 26 نفر از صحابه را ذکر نموده که نامشان عثمان بوده، از کجا و به چه دلیل این نام به خاطر علاقه امیرمؤمنان (علیه السّلام) به عثمان بن عفّان، خلیفه سوّم اهل‌سنت بوده است؟[10]

پی‌نوشت:

[1]. جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، محمد بن علی الأردبیلی الغروی، مکتبة المحمدی، ج 1، ص 402.
[2]. فتح الباری، ابن حجر عسقلانی، دارالمعرفة، بیروت، ج 10، ص 572.
[3]. عمدة القاری، عینی، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ج 15، ص 39.
[4]. الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، شیخ مفید، دار المفید، بیروت، ج 2، ص 20.
[5]. تاج العروس من جواهر القاموس، زبیدی، دار الهدایة، ج 15، ص 223.
[6]. المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج 3، ص 538. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[7]. شرح الرضی علی الکافیة، رضی، مؤسسه الصادق، تهران، ج 3، ص 265.
[8]. مقاتل الطالبین، أبو الفرج علی بن الحسین الاصفهانی، دارالنشر، ج 1، ص 23.
[9]. مقاتل الطالبین، أبو الفرج علی بن الحسین الاصفهانی، دارالنشر، ج 1، ص 23.
[10]. الإصابة فی تمییز الصحابة، ابن حجر عسقلانی، دار الجیل، بیروت، ج 4، ص 447.