از نظر علم و تقوا کسی را توان برابری با این امام عزیز نبوده است. شیخ مفید درباره آن حضرت می‌گوید: «کَانَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی ع أَعْبَدَ أَهْلِ زَمَانِهِ وَ أَفْقَهَهُمْ وَ أَسْخَاهُمْ کَفّاً وَ أَکْرَمَهُمْ نَفْساً.[۱] ابوالحسن موسی بن جعفر (علیه‌السلام) عابدترین و بخشنده‌ترین و با شخصیت‌ترین اهل زمان خود بود.» ابن ابی‌الحدید، یکی از عالمان سنّی، درباره آن حضرت می‌نویسد: «جمع من الفقه والدین والنسک والحلم والصبر.[۲] فقاهت، دیانت، عبادت، و بردباری وشکیبائی، همه در آن حضرت جمع بود.» یعقوبی، مورخ مشهور درباره حضرت می‌نویسد: «و کان موسی‌ بن جعفر (علیه‌السلام) من اشد الناس عبادة.[۳] امام موسی کاظم (علیه‌السلام) عابدترین مردم زمان خود بوده است.» در شذرات الذهب آمده است: «کان صالحا عابدا جوادا  حلیما کبیرالقدر.[۴] آن حضرت از صالحان، عابدان، سخاوتمندان و بردباران بود و شخصیتی بس بزرگ داشت.»

از سجایای اخلاقی امام کاظم (علیه‌السلام) که بیش از همه قابل توجه بوده است، کرم و سخاوت آن حضرت است که ضرب‌المثل بوده است. "ابن‌عنبه" در این‌باره می‌نویسد: «وفی کمه صرر من الدراهم فیعطی من لقیه و من اراد بره و کان یضرب المثل بصره موسی.[۵] همواره نزد او کیسه‌هایی از زر و طلا بود و به هر کسی که می‌رسید و یا به هر کسی که به احسان آن حضرت چشم داشت از آن‌ها می‌بخشید به طوری که کیسه‌های زر او ضرب المثل شده بود.» سخاوت و بخشش حضرت حتی شامل کسانی هم می‌شد که به حضرت آزار و اذیت می‌رساندند. در همین زمینه "ابن‌خلکان" از قول "خطیب بغدادی" چنین آورده است: «وکان سخیا کریما، و کان یبلغه عن الرجل انه یؤذیه فیبعث الیه بصره فی‌ها الف دینار و کان یصره الصرر ثلاث ماة دینار و اربع ماة دینار و ماتی دینار ثم یقسمها بالمدینة فکانت صرر موسی مثلاً.[۶] او چنان بزرگوار و سخاوتمند بود که وقتی به وی اطلاع می‌دادند فردی در صدد اذیت شماست، کیسه زری که حاوی هزار دینار بود برایش می‌فرستاد و او همیشه زرها را در کیسه‌های سیصد و چهارصد و دویست دیناری می‌گذاشت و میان اهل مدینه تقسیم می‌کرد و کیسه‌های زر وی معروف بود.» بی‌جهت نیست که به امام موسی كاظم (علیه‌السلام) باب‌الحوائج هم می‌گویند. این بزرگواری و سخاوت و دستگیری از بیچارگان و دردمندان بعد از شهادت ایشان هم ادامه داشته و دارد و هر کسی که با صدق دل به درگاه این باب‌الحوائج برود، بی‌جواب نمی‌ماند.

پی‌نوشت:

[۱]. الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۲، فصل شذرات من فضائل الإمام الکاظم ع و مناقبه... ص ۲۳۱.
[۲]. شرح نهج‌البلاغه، ابن ابی الحدید، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر، دارالاحیاء الکتب العربیة، ۱۳۸۷ هجری قمری، ج ۱۵ ص ۲۷۳. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[۳]. تاريخ یعقوبی، احمد بن محمد بن واضح الیعقوبی، بيروت، دار صادر، ج ۲ ص ۴۱۴.
[۴]. شذرات الذهب فی اخبار من الذهب، ابن العماد الحنبلی، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، بی تا، ج ۱ ص ۳۰۴.
[۵]. عمدة المطالب فی انساب آل ابی طالب، ابن عنبة، نجف، مکتبة الحیدریة، ۱۳۸۰ ق، ص ۱۹۶. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[۶]. تاریخ بغداد، ابوبکر احمد بن علی خطیب البغدادی، بیروت، دارالکتب العربی، ج ۱۳ ص ۲۷. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.