پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ توجه به خیال و رؤیاپردازی افراطی یک نخ تسبیح بین قانون جذب، یوگا، شیفتینگ [1] موج کره ای، سفر روح اکنکار و حتی عرفان سرخپوستی و... است. موضوعی که پایه اکثر معنویت‌های نوظهور و حتی فرقه‌ها بشمار می‌رود.

برخی از کانال‌های مروج موج کره‌ای، روش شیفتینگ در موج کره‌ای را همان روش تابلوی آرزوها و تصور خلاق قانون جذب معرفی کردند. باید توجه داشت که خیال متصل (خواب) و رؤیابینی از مباحث روانی و روحی است و در علم روانشناسی روی این مباحث به صورت تخصصی کار می‌شود و از این رو در نقد معنویت‌های نوظهور باید به مباحث علم روانشناسی توجه داشت.

یکی از معضلات در معنویت‌های نوظهور، خیال‌پردازی افراطی و شیفتینگ است. در این حالت افراد سعی می‌کنند در یک دنیای رؤیایی زندگی کنند. در رابطه با این موضوع در چند حوزه باید تأمل و توجه داشت:

 در علم روانشناسی «خود زشت‌انگاری» (body-dysmorphic disorder) و «مردم‌گریزی» را جزو اختلالات روانی می‌شمارند؛ این دو اختلال باعث می‌شوند افراد به سمت زیست خیالی سوق پیدا کنند.

در اختلال خود زشت‌انگاری، فرد به‌ صورت مفرط درباره زیبایی‌ اندام و اعضای بدن خود نگران است، از وضعیت موجود راضی نیست؛ وقتی شخصی نگران و با استرس باشد، هیجانات او جَولان پیدا کرده و بر سایر قوا غلبه پیدا می‌کنند و در نهایت موجب یک نقص در عواطف و احساسات و عملکرد ذهنی و خارجی فرد به وجود می‌آورند. اکثر افراد در کودکی دچار این اختلال می‌شوند و وقتی از وضع موجود خود راضی نباشند، دچار عدم رضایت از زندگی می‌شوند و برای فراموشی این رنج سراغ روش‌های تخدیری مثل شیفتینگ و خیال‌پردازی افراطی می‌روند تا هم تجربه و لذت زندگی در ایده‌آل را داشته باشند و هم غافل از وضع موجود خود باشند؛ برای حل مسئله، باید یک پله عقب‌تر برویم و علت همه‌گیری زیاد این خود زشت‌انگاری را متوجه شویم.

علت عمده و اصلی در شکل‌گیری اختلال خود زشت‌انگاری رسانه‌ها و به‌ ویژه رسانه‌های اجتماعی می‌باشند. رسانه‌های اجتماعی با قابلیت تلقین‌کنندگی دائمی که فرد هیچ حس منفی نیز به آن ندارد، باعث نابودی و حداقل کاهش اعتماد به نفس مخاطبان می‌شود. یک نمود این از بین رفتن اعتماد به نفس شکل‌گیری اختلال خود زشت‌انگاری است. در حال حاضر افراد، معیارهای موفقیت، زیبایی و هنجارها را از محتواهای رسانه‌ها دریافت می‌کنند، گاهی یک عکس یا کلیپ کوتاه به تنهایی ممکن است باعث تغییر یک هنجار و باور مخاطب شود و محتوایش ایده آل او گردد و چون خود را همسان آن نمی‌بیند ناراحت شده و از وضعیت خود دچار نفرت می‌گردد. در موج کره‌ای خوانندگان و هنرپیشه‌ها، همین کارکرد را برای نوجوانان دارند.

مخاطب رؤیاپردازی افراطی، قانون جذب، موج کره‌ای و... بانوان و دختران هستند، رسانه‌های اجتماعی نیز چون بر مبنای تهییج احساسات و عواطف فعال هستند، بیشترین تأثیر را در سلامت این قشر می‌گذارند؛ جراحی زیبایی، زندگی در خیالات قانون جذب و شیفتینگ و... سوغات این اختلال است. مخاطبان سعی می‌کنند به شکل و وضعیت تصاویر مشاهده شده در فضای مجازی در بیایند.

در ایجاد خیال‌پردازی افراطی، خود زشت‌انگاری یک عامل مهم است، عوامل دیگری نیز همانند توجه به ماوراء، کسب لذت، تجربه جدید، کنجکاوی یا القائات گروه همسال نیز تاثیر دارند. عامل مهم دیگر اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری‌گزین (Avoidant Personality Disorder) است که به آن مردم‌گریز نیز می‌گویند. ویژگی اصلی این افراد ترس از حضور در جمع، سخنرانی در میان دیگران، احساس حقارت، نداشتن اعتماد به‌ نفس و... است. این افراد ترس از قضاوت شدن و تأیید نشدن از سوی دیگران دارند، از این باب از حضور در جمع اجتناب می‌کنند و برای رسیدن به ایده‌آل‌های خود به فضای رؤیاپردازی روی می‌آورند.

افراد با اختلال روانی  خود زشت‌‌انگاری و مردم‌‌گریزی، بستر گرایش به شیفتینگ و زندگی در رؤیا دارند؛ از آن طرف خودِ زیست خیالی و شیفتینگ عاملی برای ایجاد اختلال خود زشت‌انگاری و مردم‌گریزی هستند، یعنی رابطه اثرگذاری دو طرفه است. باید با تحلیل این اثرگذاری‌ها ابتدا درک صحیحی از وضعیت آسیب پیدا کنیم و بر این اساس سعی در رفع مشکل داشته باشیم.

پی‌نوشت:
[1]. شیفتینگ سفری ذهنی با قدرت خیال پردازی است به جهان های خیالی که خود شخص در ذهنش می‌سازد. در واقع شیفت کردن نوعی تصویرسازی ذهنی می‌باشد که بسیار به واقعیت خارجی نزدیک است.
محمد جواد نصیری