پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در روایات معتبر، احادیثی از اهل بیت (علیهم‌السلام) نقل شده است که خداوند انسان های مؤمن را از ماده ای خوشبو و خوشایند با عنوان طینت علیین و انسان های کافر از ماده‌ای بدبو و ناخوشایند با عنوان طینت سجین آفریده شده است. از ظاهر این روایات چنین برداشت می‌شود که نقش این طینت اولیه تنها در حد ماده اولیه آفرینش انسان نبوده، بلکه فراتر از آن، امور مهمی همچون سعادت و شقاوت انسان با آن گره خورده است.

ظاهر این روایات دال بر این است که این ماده اولیه، به نحو بسیار پررنگی در ایمان و کفر و طاعت و معصیت انسان مؤثر است، به گونه‌ای که ارتکاب معاصی و اعمال قبیح از ذات و طینت کافر برمی‌خیزد و اعمال نیک و حسنات از جوهر و طینت مؤمن ناشی می‌شود.

بر اساس این روایات قلوب و ابدان پیامبران و ائمه (علیهم‌السلام) از طینت علیین سرشته شده است. قلوب مؤمنان از از طینت علیین و ابدان آنها از طینت فروتر از آن آفریده شده است و آفرینشی آمیخته دارند و آفرینش کافران از طینت نار و سجین است. همچنین خداوند پس از آنکه مؤمنان را از طینت علیین و کفار را از طینت سجین آفرید، این دو طینت را به هم آمیخت و به سبب همین اختلاط است که مؤمن از کافر و کافر از مؤمن زاییده می‌شود یا از مؤمنان، کارهای بد و از کافران کارهای خوب صادر می‌شود. نکته دیگری که بر آن تأکید می‌شود این است که طینت مؤمن به گونه‌ای است که از ایمانش دست بر نمی‌دارد و کافر و دشمن اهل بیت نیز از دشمنی خود دست نمی‌کشد.

در کتاب الکافی، کتاب الایمان و الکفر، در سه باب به اختلاف طینت مؤمنان و کافران پرداخته شده است؛ همچنین در کتاب بصائر الدرجات، المحاسن، علل الشرایع و بحار الانوار نیز روایات طینت ذکر شده‌اند.(1)

پی‌نوشت:
1. مرحوم کلینی (ره) برخی از روایات معتبر شیعه را که از طینت مؤمنان و یا طینت شیعیان سخن می‌گوید، در باب «طینةالمؤمن و الکافر» و دو باب دیگر با عنوانهای «باب آخر منه زیادة وقوع التکلیف» و «آخر منه» گرد آورده است. (الکافی، کلینی، ج1، ص2 – 8) و روایات فطرت را هم که با آن مرتبط است در باب «فطرة الخلق علی التوحید» ذکر کرده است. در کتاب الحجة نیز 4 حدیث با عنوان «خلق ابدان الائمه و ارواحهم و قلوبهم» نقل شده است و حدیث چهارم آن، روایت ابوحمزه، یکی از احادیثی است که در باب طینة المؤمن آمده است. (الکافی، کلینی، ج1، ص390) مجموعاً 17 روایت در زمینه طینت در کتاب کافی نقل شده است.
شیخ صدوق نیز در کتاب علل الشرایع پنج روایت در مورد طینت نقل کرده است. (علل الشرایع، شیخ صدوق، ص116 - 118)
احمد بن محمد بن خالد برقی در کتاب المحاسن در 5 باب، مجموعاً 11 روایت در این زمینه نقل کرده است.
محمد بن حسن بن فروخ صفار در بصائر الدرجات در 3 باب، 21 روایت در باب طینت جمع آوری کرده است.
علامه مجلسی 67 حدیث که بیشتر آنها به گونه‌ای با طینت مرتبط هستند، در باب «الطینة و المیثاق» گرد آورده است. (بحار الانوار، علامه مجلسی، ج5، ص225 - 260) و 33 روایت در باب «طینة المؤمن و خروجه من الکافر و بالعکس و بعض اخبار المیثاق زائداً علی ما تقدم فی کتاب التوحید و العدل» نقل کرده است.