پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب _ فرقه اهل حق از خاندان های مختلفی شکل گرفته است. پیشینه و چگونگی شکل گیری خاندان های اهل حق را باید در منابع این فرقه جستجو کرد چرا که در هیچ کتب معتبر تاریخی به این موضوع اشاره ای نشده است.

مطابق آموزه های کتاب مقدس فرقه اهل حق یعنی نامه سرانجام، هر یک از پیروان این فرقه اعم از زن و مرد، برای طی طریق و سلوک عرفانی به سمت ذات حق، مكلف به داشتن «پیر» و «دلیل» برای خود هستند. این تکلیف یکی از بدعت های سلطان اسحاق در آیین اهل حق است که هیچ حجیت شرعی بر آن اقامه نشده است. در فرهنگ مذهبی این فرقه، پیر، کسی است که با اجازه ی پادشاه کسانی را که توسط دلیل هدایت و دستگیری شده اند، ارشاد و به شاه حقیقت برساند؛ و دلیل، کسی است که با اجازه ی پیر و پادشاه، واردین به مسلک اهل حق را هدایت و دستگیری نموده، سپس به پیر بسپارد.(1)

بر مبنای این اعتقاد خود سلطان اسحاق بنیانگذار فرقه اهل حق، فردی به نام «بنیامین» را به عنوان «پیر» و «داود» را به عنوان «دلیل» خود برگزید. با این حال، سلطان اسحاق به علت اینکه اولادی نداشت تا به عنوان پیر و دلیل برگزیند، هفت خاندان به نام «خاندان های حقیقت» را دایر کرد و اداره هر خاندان را به یکی از بزرگان آنان سپرد تا نسل های بعدی معتقد به این آیین، از بین این خاندان ها، پیر و دلیل خود را بر گزینند.(2) این هفت خاندان موسوم به هفتوانه یا خاندان های هفتگانه عبارت می باشند از: ۱. شاه ابراهیمی ۲. یادگاری ۳. خاموشی ٤. عالی قلندری 5. مير سوری 6. سید مصطفی ۷. بابا عیسی.

علاوه بر این خاندان ها که در قرن ۸ و ۷ توسط سلطان اسحاق منصوب گردیدند، در قرن یازدهم تا سیزدهم چهار خاندان دیگر به نام های ۱. آتش بیگی ۲. شاه حیاسی ۳. بابا حیدری ٤. ذوالنوری، بنا به مقتضای زمان تأسیس و تشکیل یافتند.(3) اکنون بیشتر این سرسلسله ها و خاندان ها در بین پیروان اهل حق به عنوان سید معروف می باشند که طبق احکام و آموزه های اهل حق هریک از پیروان باید به یکی از این خاندان سرسپاری نمایند.

از میان خاندان های نخستین، مهم ترین و پرجمعیت ترین آنها می توان به دو خاندان شاه ابراهیمی و یادگاری اشاره کرد اما در قرون و ظهورات بعدی، خاندان آتش بیگی، حیدری، شاه ابراهیمی را می توان از مهم ترین و پر جمعیت ترین خاندان ها دانست.(4)

پیشینه تاریخی و چگونگی انشعاب این فرقه به خاندان های مختلف که توسط شخص سلطان اسحاق انجام گرفته و در کتب معتبر این فرقه بیان شده، می تواند دلیل روشنی بر رد ادعاهای بزرگان این فرقه مبنی بر ازلی دانستن آیین اهل حق و همزایی آن با آفرینش انسان باشد. 

پی نوشت:

(1). برهان الحق، الهی، نورعلی، جیحون، ص 50

(2). دانشنامه نام آوران یارسان، صفی زاده بوره که ئی، صدیق، هیرمند، ۱۳۷۶، ص ۱۰۳)

(3). حق الحقایق یا شاهنامه حقیقت، جیحون آبادی، نعمت الله، 1361، ص٥٦٢؛ شناخت فرقه اهل حق، خدابنده، عبدالله،۱۳۸۸، ص۳۹-40.

 (4). بررسی تحلیلی فرقه اهل حق، حسینی، سید حسین، ذکری،1397 ، ص 83