پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ دین هندو (هندوئیسم) یکی از ادیان آریایی (یا بهتر است بگویم: اصیل‌ترین دین آریایی) است که در کشورهای مختلف از جمله هندوستان، نپال و... پیرو دارد. این دین، موفق شده بسیاری از سنت‌های کهن آریایی از جمله پرستش دیوها (دَئِوَه‌ها) را حفظ کند.
یکی از خدایانِ قدیم آریایی، که هنوز توسط هندوها پرستش می‌شود، شیوا (Shiva) است. شیوا، خدای نگهدارنده آسمان و زمین، بخشاینده گناهان و خدای روزی دهنده است. شیوا در کنار ویشنو (Vishnu) و برهما (Brahma)، سه چهره از حقیقت آفرینش اند. سه وِجهه از مغزِ هستی.(1)

در جامعه‌ی امروز ایرانی، شیوا (به معنی رَسا و گویا) نامی دخترانه است. اما در دین هندو، شیوا جنسیت مذکر دارد. یعنی نَر است.
در باور هندوها، شیوا با یک الهه بانو به نام ساتی (Sati)، ازدواج می‌کند اما ساتی به خاطر اختلافی که با پدر خودش داشت، خودکشی می‌کند. شیوا، پدرِ ساتی (یعنی پدر زنِ خود) را گردن زد و سر او را در آتش انداخت. در ادامه، خدایان در پیشگاه شیوا به خاک افتادند و از او طلب بخشش کردند. پس شیوا، پدرزَن خود را زنده کرد و سرانجام، در کنار خدایان جای گرفت.(2)

ویژگی‌های ظاهری شیوا

- امروز، مردان و زنان هندو، وسط پیشانی خود، یا بین دو ابروی خود، یک لکه رنگ یا برچسبی خاص می‌گذارند که بیندی (Bindi) نامیده می‌شود که حتماً در فیلم‌ها دیده‌اید. برای این Bindi داستان‌های زیادی وجود دارد. از جمله آنکه این نماد، نماد چشم سوم شیوا است. چون شیوا سه چشم دارد که یکی روی پیشانی‌اش قرار دارد.
- شیوا یک مار دور گردن خود دارد. به این معنی که زهر هَلاهِل (که هلاهل، نام یک منطقه در هندوستان است)، به عنوان سلاحی در دست شیوا است. در ادبیات فارسی هم زهر هلاهل، به عنوان سمّی که درمان ندارد مشهور است.

- طبق تصاویر و تندیس‌های شیوا، از سر او، یک رود جاری می‌شود که همان رود گَنگ است که برای هندوها بسیار قداست دارد.
- شیوا موهایی پریشان دارد. به این معنی که باد، تحت تسلط و همراه اوست.
- شیوا، اغلب برهنه است و در تصاویر و تندیس‌ها، صرفاً یک لُنگ به کمر دارد.
این کلیاتی از هویت شیوا در باور هندوییزم است.(3)

به نظر می‌رسد که شیوا یک جِنّ نَر بوده است. از کارنامه و خصایص آن این گونه برمی آید. گویا قرآن هم بر این برداشت، صحه گذاشته است. چنان که می‌فرماید کسانی که به گمان خود، فرشتگان را می‌پرستند، در حقیقت جنیان را عبادت می‌کنند: «وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا ثُمَّ يَقُولُ لِلْمَلَائِكَةِ أَهَـؤُلَاءِ إِيَّاكُمْ كَانُوا يَعْبُدُونَ قَالُوا سُبْحَانَكَ أَنتَ وَلِيُّنَا مِن دُونِهِم بَلْ كَانُوا يَعْبُدُونَ الْجِنَّ أَكْثَرُهُم بِهِم مُّؤْمِنُونَ (سبأ/40-41) روزی که خداوند همه آنان را بر می‌انگیزد، سپس به فرشتگان می‌گوید: آیا این‌ها شما را پرستش می‌کردند؟ آنها می‌گویند: خداوندا تو منزّهی (از اینکه همتایی داشته باشی). تنها تو ولیّ ما هستی، نه آنها. (ایشان ما را پرستش نمی‌کردند) بلکه جنّ را پرستش می‌کردند و اکثرشان به آنها ایمان داشتند.»

پی‌نوشت:

1. جان هینلز، فرهنگ ادیان جهان، ترجمه گروهی از مترجمین، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1386، ص431.
2. ریچارد کاوندیش، اسطوره‌شناسی: دائرةالمعارف مصوّر اساطیر و ادیان مشهور جهان، ترجمهٔ رقیه بهزادی، تهران: نشر علم، 1387، ص57.
3. جان هینلز، همان، ص431.
کارن آرمسترانگ، دگرگونی بزرگ: جهان در زمان بودا، سقراط، کنفوسیوس و ارمیا، ترجمه نسترن پاشایی و عسکری پاشایی، تهران: انتشارات فروزان، 1386، ص14.