پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ غلو در لغت به معنای زیادت و بلند شدن است. لسان العرب غلو را تجاوز کردن از حد و اندازه و یا خارج شدن از حد اعتدال تعریف کرده است.(1) شیخ مفید در کتاب تصحیح الاعتقادات در تعریف اصطلاحی غلو می نویسند: «غلات، گروهی از متظاهرین به اسلامند که امیرالمومنین و امامان و فرزندان او را به الوهیت و نبوت توصیف کرده‌اند.»(2)

حضرات معصومین(علیهم السلام) از ابتدای شروع تبلیغ اسلام، برای ارتقاء سطح معرفتی جامعه تلاش کرده اند تا جامعه را بر اساس تعقل بنا بگذارند و مردم را از خطراتی که در پیروان ادیان گذشته، اتفاق افتاده بر حذر بدارند. یکی از این خطرات، غلو مردم درباره بزرگان دینی خود می باشد که در آیات و روایات منعکس شده است. خداوند متعال می فرماید: «يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ وَلَا تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ ۚ إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ (نساء/171) ای اهل کتاب! در دین خود غلوّ [و افراط] نورزید، (و از چهارچوب آیات نازل شده از سوی خدا و آنچه پیامبران به شما آموخته اند، خارج نشوید) و نسبت به خدا جز حق مگویید. جز این نیست که مسیح عیسی بن مریم فرستاده خدا» آیه ذکر شده نشان دهنده وجود غلو در بین اهل کتاب است که با ارسال این آیه تذکری برای مسلمان ها است که مواظب بر اندیشه خود باشند تا در آن دچار انحراف نشوند.

روایات زیادی در مورد نحوه برخورد و موضع گیری اهل بیت (ع) با جریان غلو و غالیان در جوامع حدیثی وجود دارد. (3) در ذیل، به چند مورد از روایاتی که از برخورد اهل بیت (علیهم السلام) با غلو و غالیان می باشد بیان خواهد.

در حدیثی امام محمد باقر(علیه السلام) از پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) نقل کرده اند که غالی اگر توبه نکند از شفاعت حضرت، محروم خواهد بود. «دو گروهند که شفاعت من شامل آنان نخواهد شد، سلطان بیدادگر و مستبد و شخصی که در دین، غلو و تندروی دارد و از باورهای دینی برگشته است و اهل توبه و بازنگری نیست.»(4) پس طبق این روایت کسانی که در دین، اهل غلو باشند، قطعاً اهل نجات و رستگاری نیستند و نمی توانند در جامعه به عنوان هدایتگر، نقش ایفا کنند.

در روایتی از امیرالمؤمنین(علیه السلام) نقل شده است: «هَلَكَ فِيَّ رَجُلَانِ مُحِبٌ‏ غَالٍ‏ وَ مُبْغِضٌ‏ قَال(5) دو كس در باره من هلاك شدند: دوستى كه در دوستيش غلو كند و دشمنى كه در دشمنيش افراط ورزد.» پس کسانی که به هر شکلی درباره امیرالمؤمنین(علیه السلام) دچار افراط در اعتقاد شوند اهل هلاکت و ضلالت هستند و راه و روش آنها مورد تایید حضرت نخواهد بود.

پس باید توجه داشت که این روایت ها برای جریان اهل تصوف که مدعی پیروی از امیرالمؤمنین(علیه اسلام) هستند باید به عنوان منشور اعتقادی مطرح باشد و از اعتقادهای غالیانه خود دست کشیده و خود را تابع ولایت اهل بیت(علیهم السلام) قرار دهند.

پی نوشت:

(1). ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، ج‏15 ؛ ص132، دار الفكر للطباعة و النشر و التوزيع - دار صادر - بيروت، چاپ: سوم، 1414ق.

(2). مفيد، محمد بن محمد، تصحيح اعتقادات الإمامية، ص131، كنگره شيخ مفيد - ايران ؛ قم، چاپ: دوم، 1414ق.

3). نوراحمدی،منصوره،پایان نامه بررسی و نقد روایات پیرامون نحوه برخورد و موضع‌گیری اهل بیت(ع)با جریان غلو و غالیان.

(4). حميرى، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد (ط - الحديثة)، ص64، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ: اول، 1413 ق.
(5). شريف الرضى، محمد بن حسين، نهج البلاغة (للصبحي صالح)، 1جلد، هجرت - قم، چاپ: اول، 1414 ق، ص489 .