پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از شبهاتی که مخالفین شیعه و منکرین امامت و خلافت بلافصل حضرت علی (علیه‌السلام) بعد از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مطرح می‌‌کنند این است که چرا پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) حضرت علی (علیه‌السلام) را در مكه و یا عرفات به مردم معرفی نكرد که جمعیت بیشتری حاضر بود و این امر را موکول به غدیر کردند.
این شبهه توسط ابن تیمیه مطرح گردیده است و قصد دارد اینگونه القا كند كه اگر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) درصدد بودند تا امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) را به خلافت بعد از خود معرفی كنند، می‌توانستند در جایی كه جمعیتی بیشتر حضور دارند، مثل شهر مكه و یا صحرای عرفات، به این كار مبادرت ورزند. پس در نتیجه آنچه در غدیر اتفاق افتاد، آن چیزی نیست كه شیعه ادعای آن را دارد.(1)

در نقد و پاسخ به این شبهه ابن تیمیه باید گفت:
اولاً رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از همان آغاز رسالت خویش و دعوت مردم به اسلام، در مکانها و زمانها و مناسبت های مختلف، وصایت حضرت علی (علیه‌السلام) را اعلام می‌کردند. اعلام جانشینی و وصایت حضرت علی (علیه‌السلام) در دوره‌های مختلف از سوی پیامبر (علیه‌السلام) در روایت های زیادی بیان شده و غدیرخم سرآمد این اعلامها است.

ثانیاً طبق صریح آیات متعدد قرآن، تعیین امام به دست خداوند است و پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فقط وظیفه ابلاغ دستور و فرامین خداوند را دارد و رسول خدا (علیه‌السلام) تابع وحی است. «وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِینُ (نور/54) و بر رسول، جز ابلاغ روشن رسالت، تکلیفی نیست.» و از آنجایی که آیه ابلاغِ امر امامت و ولایت حضرت علی (علیه‌السلام) در غدیر نازل شده است، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)  نیز مأمور است تا همان مكان نزول را به این امر اختصاص دهد و امر الهی را برای مردم ابلاغ بفرماید.

روایاتی در منابع معتبر اهل سنت اعتراف کرده اند که شأن نزول این آیه را در روز غدیر می داند؛ مانند این روایت که از ابن عباس روایت شده: «هنگامی كه این آیه نازل شد: (یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیكَ مِنْ رَبِّكَ) نبی اكرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دست علی (علیه‌السلام) را گرفت و فرمود: (من كنت مولاه فعلی مولاه، اللهم وال من والاه وعاد من عاداه.)

ابن مردویه نیز از أبوسعید خدری مثل این روایت را نقل كرده است و در آخر آن اینگونه آورده است: «(الْیوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ) نبی اكرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: الله أكبر برای إكمال دین و تمام گردیدن نعمت و رضایت الهی با رسالت من و ولایت علی بن أبی طالب  (علیه‌السلام).»(2)

از طرف دیگر، اجتماع در عرفات هدف اصلی و ذاتی دارد و کسانی که در این مکان جمع می شوند، فلسفه تجمع آنها برای بجا آوردن مناسک حج با وقوف در عرفات است. اما اینکه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در جای دیگری امر به توقف مسلمانان می‌کنند، برای این است که یادآوری کنند، ما اینجا (غدیر خم) تنها برای یک امر و رویداد تجمع کرده‌ایم که حاشیه‌ای نیست و آن اعلام امامت و ولایت حضرت علی (علیه‌السلام) است؛ بنابراین اگر این امر در عرفات، منی یا محل دیگری از حج انجام می‌شد، ولایت حضرت به مسئله‌ای حاشیه‌ای تبدیل می‌شد؛ زیرا در حج، اولویت با به جای آوردن مناسک و اعمال است؛ لذا مهم‌ترین فلسفه تجمع در غدیر خم، مسئله مهم اعلام ولایت علی (علیه‌السلام) است که بر پایه اصل بود نه حاشیه و این موضوع، خود محوریت بحث و اساسی بودن آن را می‌رساند.
(البته این بدان معنا نیست که در عرفات مطرح نشد، بلکه پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در عرفات سخنرانی کردند و از 12 خلیفه و حدیث ثقلین سخن به میان آوردند. در آن مجلس، هم عده‌ای قصد به هم ریختن جلسه را داشتند و هم انعکاس آن در منابع اهل سنت به گونه‌ای مطرح شده، که اعلام امر ولایت و جانشینی به حاشیه برده شده است.)

پی‌نوشت:
1. ابن تیمیة حرانی حنبلی دمشقی، منهاج السنة النبویة فی نقض كلام الشیعة القدریة، ج7، ص315 تا 317، محقق: محمد رشاد سالم، نشر جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، چاپ اول. (أن الذی جری یوم الغدیر لم یكن مما أُمر بتبلیغه، كالذی بلَّغه فی حجة الوداع ...)
2. سیوطی، جلاالدین، الدر المنثور، ج3، ص117، نشر دار الفكر – بیروت.