پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در منابع حدیثی شیعه، در اهمیت روزه روز عید سعید غدیر آمده که روزه این روز، معادل روزه تمام عمر دنیا و نیز معادل صد حج و صد عمره مقبول است؛ در کتب اهل سنت نیز روایتی در اهمیت روزه این روز آمده و علمای اهل سنت نقل کرده‌اند که هر كس روز 18 ذی حجّه را روزه بگیرد، براى او روزه شصت ماه نوشته می‌شود.(1)

ابن كثیر در البدایة و النهایة پس از نقل حدیث مذکور اینگونه اشکال کرده است: «این حدیث که روزه روز 18 ذی حجه که همان روز غدیرخم است، معادل 60 ماه است، صحیح نیست؛ زیرا در روایات صحیح وارد شده است که روزه ماه رمضان ثواب ده ماه روزه دارد؛ چگونه روزه یک روز ثواب 60 ماه داشته باشد؟ و این باطل است. استادم ذهبی در مورد این حدیث می‌گوید: قسمت اول حدیث (من کنت مولاه فعلی مولاه) متواتر است و من یقین به صدور آن از طرف رسول خدا (صلى‌الله‌علیه‌وآله) پیدا کردم؛ قسمت دوم حدیث (اللهم وال من والاه و عاد من عاداه) سندش قوی است، اما ثواب روزه این روز صحیح نیست.»(2)

ابن کثیر گمان کرده است که پاداش روزه عید غدیر، اگر معادل با روزه شصت ماه باشد، مستلزم این است که مستحب (روزه عید غدیر) بر واجب (روزه ماه رمضان) برتری و فضیلت داشته باشد؛ زیرا طبق بیان او، در حدیث صحیحی آمده است، ثواب روزه تمام ماه رمضان، معادل با ده ماه است و این تفاوت بی سابقه، ناروا و باطل است.

پاسخ ابن کثیر را به دو صورت (پاسخ نقضی و پاسخ حلی) می توان بیان کرد:
پاسخ نقضی به این استدلال چنین است که همیشه ثواب واجبات از مستحبات بیشتر نیست؛ مثلاً از امیرالمؤمنین و امام حسین (علیهماالسلام) نقل شده است: «برای سلام هفتاد حسنه (و پاداش نيك) است؛ شصت و نُه حسنه از آنِ سلام کننده و يك حسنه از آنِ پاسخ گوينده آن است.»(3) در حالی که سلام کردن مستحب است و پاسخ آن واجب است.

همچنین ابن کثیر روایتی از ثواب روزه ماه رمضان را نقل کرده که ثواب عادی کارهای نیک است؛ خداوند در قرآن می‌فرماید: «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها (انعام/160) هر کس کار نیکی بجا آورد، ده برابر آن پاداش دارد.» بنابراین فضل عمومی خداوند این است که ثواب روزه یک ماه رمضان، برابر با ده ماه گردد و این مقدار اقل چیزی است که خداوند به متقین عنایت می‌کند؛ خداوند بر بعضی از اعمال، بیش از این ثواب خواهد داد.

مثلاً خداوند ارزش شب قدر را از هزار ماه یا سی هزار روز که در آن شب قدر نباشد، بیشتر قرار داده است و در روایات اهل سنت، ثواب روزه برخی روزها بیش از ده برابر ذکر شده است.

ابوداود نقل می‌کند: «کسی که ماه رمضان را روزه بدارد و شش روز از شوال را هم در دنبال آن قرار دهد، یعنی روزه بگیرد، مثل این است که تمام روزگار (عمر خود) را روزه داشته است.»(4) البانی این حدیث را صحیح دانسته است.

ابن ماجه نقل کرده است: «هیچ روزی از روزهای دنیا برای عبادت نزد خدا محبوبتر از عبادت دهه (ذی حجه) نیست؛ همانا روزه داشتن یک روز از آن، معادل با روزه داشتن یک سال و یک شب آن (در فضیلت) معادل شب قدر است.»(5)

غزالی نیز در احیاء العلوم آورده است: «کسی که سه روز از ماه حرام (که عبارت است از پنجشنبه و جمعه و شنبه) روزه بدارد، خدا به پاداش هر روز برای او، عبادت نهصد سال ثبت می‌فرماید.»(6) بیهقی از انس بن مالک نقل کرده که گفت: «گفته می‌شد در ایام دهگانه (ذی حجه) به ازای هر روز هزار روز و به ازای روز عرفه ده هزار روز است، یعنی در فضیلت.»(7) و نیز آورده‌اند: «روزه داشتن روز عرفه مانند روزه داشتن هزار روز است.»(8)

نسائی از ابوقتاده نقل می‌کند که گفت: «هنگامی که ما با رسول خدا (صلى‌الله‌علیه‌وآله) بودیم، روزه داشتن روز عرفه را معادل دو سال می‌دانستیم.»(9) در فضیلت روزه بیست و هفت رجب نیز آمده است: «هر کس روز بیست و هفتم ماه رجب را روزه بگیرد خدای تعالی برای او ثواب روزه شصت ماه ثبت می‌فرماید.»(10)

صفوری از ابوهریره و سلمان روایت کرده که رسول خدا (صلى‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «در رجب روز و شبی هست که هر کس آن روز را روزه بدارد و آن شب را قیام به عبادت کند، برای او پاداش کسی است که صد سال روزها را روزه بدارد و شبها قیام به عبادت کند و آن (شب و روز) سه روز باقی مانده از ماه رجب است.»(11) طبرانی نیز آورده است: «هر کس یک روز از محرم را روزه بدارد، برای او به ازای هر روزه (ثواب) سی روز روزه داشتن است.»(12)

مطالب مذکور می رساند که روایتی که ابن کثیر با آن ثواب روزه عید غدیر را بعید شمرده، اقل ثوابی است که خداوند به افراد با تقوا می‌دهد و آن ده برابر شدن حسنات آنان است؛ در حالی که روزهای خاصی وجود دارد که ثواب اعمال در آن روزها بسیار بیشتر است، مثل روز عید غدیر که به خاطر چنین روزی دین اسلام تکمیل شده است.

پی‌نوشت:
1. «ثواب روزه عید غدیر خم»
2. ابن كثیر، أبوالفداء إسماعیل بن عمر، البدایة والنهایة، نشر دار هجر، 1418 ق، ج7، ص681.
3. بروجردی، سید حسین، جامع أحاديث الشيعة، نشر الصحف، 1415 ق، ج15، ص588.
4. ابوداود سجستانی، سليمان بن أشعث أزدی، سنن ابی داود، نشر دار الرسالة العالمية، ج4، ص98. «عن النبي صلى الله عليه وسلم قال من صام رمضان ثم أتبعه بست من شوال فكأنما صام الدهر؛ الألبانی: صحيح.»
5. ابن ماجه قزوینی، ابوعبدالله محمد بن یزید، سنن ابن ماجة، نشر دار الرسالة العالمية، 1430 ق، ج2، ص621. «ما من أیّام الدنیا أیّام أحبّ إلی اللَّه سبحانه أن یُتعبّد له فیها من أیّام العشر- فی ذی الحجّة- و إنَّ صیام یوم فیها لیعدل صیام سنة، و لیلة فیها بلیلة القدر»
6. غزالی، أبوحامد محمد بن محمد، إحیاء العلوم، دار المعرفة، ج1، ص237. «من صام ثلاثة أیّام من شهرٍ حرامٍ: الخمیس، و الجمعة، و السبت، کتب اللَّه له بکلِّ یوم عبادة تسعمائة عام»
7. بیهقی، ابوبکر أحمد بن حسين بن علی، شعب الإيمان، نشر مكتبة الرشد، ریاض، 1423 ق، ج5، ص316.
حاکم نیشابوری، ابوعبدالله محمد بن عبدالله، معرفة علوم الحدیث، نشر دارالکتب العلمیة، 1397 ق، ص21.
منذری، عبدالعظيم بن عبدالقوی، الترغیب و الترهیب، نشر دار الکتب العلمیة، 1417 ق، ج2، ص128.
«عن أنس بن مالک قال: کان یقال فی أیّام العشر: بکلّ یوم ألف یوم، و یوم عرفة عشرة آلاف یوم. قال: یعنی فی الفضل.»
8. بیهقی، ابوبکر أحمد بن حسين بن علی، شعب الإيمان، نشر مكتبة الرشد، ریاض، 1423 ق، ج5، ص315.
منذری، عبدالعظيم بن عبدالقوی، الترغیب و الترهیب، نشر دار الکتب العلمیة، 1417 ق، ج2، ص69.
«صیام یوم عرفة کصیام ألف یوم.»
9. نسائی، أبوعبدالرحمن أحمد بن شعيب، سنن الکبری، نشر مؤسسة الرسالة، 1421 ق، ج3، ص220. «صَوْمُ عَاشُورَاءَ يُكَفِّرُ السَّنَةَ الْمَاضِيَةَ، وَصَوْمُ عَرَفَةَ يُكَفِّرُ سَنَتَيْنِ الْمَاضِيَةَ وَالْمُسْتَقَبَلَةَ.»
10. ابن جوزی، جمال الدين أبو الفرج عبد الرحمن بن علی، المنتظم في تاريخ الملوك والأمم، نشر دارالکتب العلمیة، 1412 ق، ج2، ص349.
غزالی، أبوحامد محمد بن محمد، إحیاء العلوم، دار المعرفة، ج1، ص361.
«من صام یوم سبع و عشرین من رجب کتب اللَّه تعالی له صیام ستین شهراً.»
11. صفوری، عبدالرحمن بن عبدالسلام، نزهة المجالس ومنتخب النفائس، المطبعه الكاستلية، مصر، 1283 ق، ج1، ص159. «إنَّ فی رجب یوماً و لیلة من صام ذلک الیوم و قام تلک اللیلة کان له من الأجر کمن صام مائة سنة و قامها، و هی: لثلاثٍ بقینَ من رجب.»
12. طبرانی، سليمان بن أحمد بن أيوب، المعجم الصغیر، نشر المكتب الإسلامی، 1405 ق، ج2، ص164.
منذری، عبدالعظيم بن عبدالقوی، الترغیب و الترهیب، نشر دار الکتب العلمیة، 1417 ق، ج2، ص70.
«من صام یوماً من المحرّم فله بکلّ یوم ثلاثون یوماً.»