پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ پیشتر چندین یادداشت درباره وضعیت علم و دانش در ایران باستان نوشته بودیم. هرچند علم آموزی و استعداد دانش آموختن در وجود اکثر انسان‌ها (از جمله بسیاری از ایرانیان) وجود دارد، اما بسیاری از سران سیاسی هخامنشی و رهبران زرتشتی، مایل بودند مردم را در جهل و نادانی نگه دارند. نتیجه اینکه اگر سر تا پای تاریخ ایران باستان را بگردیم، حقیقتاً نمی‌ توان به تعداد انگشتان دست هم دانشمندانی را یافت که صاحب اکتشاف یا اختراع یا اثر علمی ماندگار بوده باشند. (در این باره، به فهرست یادداشت‌ها در "مطالب دیگر" بنگرید)

اما می‌خواهیم این موضوع را از زاویه شاهنامه بررسی کنیم.

اولاً که در شاهنامه، چند بار از خِرَد سخن گفته شده، اما ده برابر، شاید صد برابر از شمشیر و نیزه و دشنه و خنجر و گُرز سخن به میان است. ثانیاً حکیم ابوالقاسم فردوسی در شاهنامه سخنانی دارد که نشان می‌ دهد ایرانیان باستان، از جهت صنعتی و نظامی، کاملاً وابسته به بیگانگان بودند. نشان به آن نشانی که طبق شاهنامه، شاهان و پهلوانان ایران باستان همواره به غیر ایرانی بودنِ تسلیحات جنگی خود تصریح و این صفات را (که فرضاً شمشیر من، رومی یا هندی یا چینی است) وصفی بر کارآیی و اصالت تجهیزات می‌شمردند. مثلاً:

بَفرمايَد اكنون سِپَهبَد بِگيو
مگر كان سِليحِ سياووشِ نيو

دهد مَر مرا خودِ[1] رومى زره
ز بند زره بر گشايد گره[2]

و عباراتی چون «رومی زره»،[3] «جوشن و تَرگ و رومی زِرِه»،[4] « شمشیر هندی» یا «تیغ هندی»،[5] «چینی پَرَند»،[6] «رومى كلاه»،[7] «دیبای رومی»[8] و... همگی روشنگر این نکته اند که بزرگان سیاسی و نظامی ایران باستان، به تجهیزات هندی و چینی و رومی افتخار می‌ کردند.

اما امروز، جمهوری اسلامی ایران زیر پرچم ولایت فقیه، پیشرفته ترین و بروزترین تجهیزات نظامی روز دنیا را تولید می‌ کند. برای نمونه کافی است عبارت Iran Missile Program را در خبرگزاری‌ های مطرح جهان جستجو کنید و ببینید که سران ایالات متحده امریکا، اتحادیه اروپا، رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی و... هر روز از این پیشرفت‌ های نظامی ابراز نگرانی می‌ کنند. به تازگی هم ایران موفق شده یک دوربین لیزری پیشرفته (فراتر از استانداردهای روز دنیا) تولید کند که قادر است لنز دوربین تک‌تیراندازها را از فاصله 1.5 کیلومتری و نزدیک‌تر تشخیص و تک‌تیراندازهای در کمین را شناسایی کند.[9]

پی‌نوشت:

[1]. منظور از خود (xūd)، کلاهخود است.
[2].  شاهنامه، بر اساس نسخه مسکو، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و مرکز خدمات کامپیوتری نور، 1389، شماره ثبت کتابخانه ملی: 815279، ص 486.
[3]. حکیم ابوالقاسم فردوسی، همان، صص 334، 485، 1041، 1266 و...
[4]. حکیم ابوالقاسم فردوسی، همان، ص 44.
[5]. حکیم ابوالقاسم فردوسی، همان، صص 44، 61، 81، 156، 180، 223، 349، 356، 404، 466، 510، 657، 770، 1108، 1232، 1257، 1319، 1326.
[6]. حکیم ابوالقاسم فردوسی، همان، صص 404، 1005، 1100. (پرند، هم به معنی پارچه و جامه‌ی حریر است. هم به معنی شمشیر)
[7]. حکیم ابوالقاسم فردوسی، همان، ص 687. این عبارت درباره‌ی اسفندیار پسر گشتاسپ است.
[8]. حکیم ابوالقاسم فردوسی، همان، صص 188، 412، 455، 602.
[9]. باشگاه خبرنگاران جوان، «کدام دوربین ایرانی موقعیت تک‌تیرانداز‌های دشمن را افشا می‌کند؟»، 16 فروردين ۱۴۰۱، کد خبر: ۸۱۰۱۷۵۸.