نحوه‌ی شهادت امام حسین (علیه‌السلام) آن‌چنان با غم و اندوه توأم است که یادآوری آن اتفاق مهم برای حضرات اهل بیت (علیهم‌السلام) همواره با گریه و ضجه و اشک فراوان همراه بوده است. امام سجاد (علیه‌السلام) که خود شاهد آن روز تلخ بودند، در تمام دوران امامت خود، هرگاه به یاد آن روز پر مصیبت می‌افتادند، حزن بر ایشان غلبه می‌کرد. مرحوم شیخ صدوق می‌نویسد: «امام علی بن الحسین (علیهماالسلام) بیست سال و یا چهل سال در مصیبت کربلا گریه می‌کرد. هرگاه بر سر سفره‌ی طعام حاضر می‌شد، گریه می‌کرد. روزی یکی از غلامان حضرت به ایشان عرض کرد: فدای شما شوم. من از به خطر افتادن سلامتی شما به خاطر کثرت گریه‌هایتان می‌ترسم. امام فرمودند: «من غم و اندوهم را تنها به خدا می‌گویم (و شکایت نزد او می‌برم)! و از خدا چیزهایی می‌دانم که شما نمی‌دانید!» هرگاه مقتل فرزندان فاطمه (سلام‌الله‌علیها) را به یاد می‌آورم، گریه، نفس کشیدن را برای من سخت می‌کند.»[1]
با وجود روایات فراوان در اهمیت زیارت امام حسین (علیه‌السلام) و تأکید حضرات معصومین (علیهم‌السلام) یک سؤال مهم و اساسی مطرح می‌شود که آیا ترک زیارت کربلا به هر دلیلی روا است؟
شیعه اعتقاد دارد که اهل بیت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) ملجأ و پناهگاه عالمیان هستند و در تمام اتفاقات روزگار باید به آن انوار طیبه‌ پناه برد. زیارت جامعه کبیره‌‌، بیان کننده‌ی اعتقادات شیعه است و در این زیارت، امام هادی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «هر کسی‌که تمسک به شما اهل بیت کرد، رستگارشد و هر کسی به شما پناه آورد، در امان ماند.»[2]
اما پناه بردن به اهل‌بیت (علیه‌السلام) در زمان ما چگونه امکان دارد؟! باید گفت در معنای پناه بردن به اهل بیت (علیهم‌السلام) مراتب مختلفی بیان شده که تنها یک نوع آن را بیان می‌کنیم.
پناه بردن به قبور ائمه‌ی اطهار(علیهم‌السلام) و دعا کردن و طلب یاری از خداوند متعال، هم ریشه‌ی روایی دارد و هم دارای مجوز قرآنی است. یکی از کراماتی که برای حائر حسینی در روایات شیعه بیان شده، استجابت دعا در زیر قبه‌ی حضرت است. مرحوم خزاز که از متکلمین و محدثین شیعه است، در کتاب خود با اشاره به استجابت دعا تحت قبه‌ی سیدالشهدا (علیه‌السلام) به نقل از ابن عباس از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌نویسد که حضرت فرمودند: «استجابت دعا در زیر قبه‌ی حسین است و خداوند شفا را در خاک قبر او قرار داده است.»[3]
هم‌چنین در روایات متعددی از ائمه‌ی معصومین (علیهم‌السلام) نقل شده که آن‌ها در هنگام مصائب و رسیدن شدائد و خصوصاً مبتلا شدن به بیماری، قبر مطهر سیدالشهدا (علیهم‌السلام) را پناهگاه خود قرار می‌دادند. مشهورترین واقعه در این موضوع، نیابت یکی از یاران امام هادی (علیه‌السلام) از طرف حضرت برای دعا درزیر قبّه‌ی امام حسین (علیه السلام) به جهت شفای ایشان است.
ابن قولویه قمی در این‌باره می‌نویسد: «ابوهاشم جعفری می‌گوید بر امام هادی (علیه‌السلام) وارد شدم، در حالی‌که حضرت تب‌‏دار و بیمار بودند به من فرمودند: اى اباهاشم! شخصى از دوستان ما را به حائر (قبر مطهر امام حسین) بفرست تا برایم دعاء کند. از نزد آن حضرت بیرون آمدم؛ در این هنگام با على بن بلال مواجه شدم و فرمایش حضرت را برایش بازگو کردم. على بن بلال گفت: شنیدم و اطاعت مى‏‌کنم ولى مى‏‌گویم: حضرت خودشان از حائر افضل و برتر هستند؛ زیرا ایشان به منزله کسى است که در حائر است و دعای آن جناب براى خودشان، از دعای من براى ایشان در حائر افضل و برتر است. من محضر امام (علیه‌السلام) مشرف شدم و حرف على بن بلال را خدمتش عرض کردم، حضرت به من فرمودند: به او بگو: رسول خدا از بیت و حجرالاسود افضل بودند، ولى در عین حال دور بیت طواف مى‏‌کرده و حجر را استلام مى‌‏فرمودند؛ خداوند متعال بقاع و مواضعى دارد که مى‏‌خواهد در آن مکان‌ها خوانده شود تا دعای دعاکننده را مستجاب فرماید و حائر از جمله این مواضع است.»[4]
در تاریخ ذکر شده که گاهی موانعی بر سر راه زوار کربلا قرار داشته و سبب شده که زوار با ترس از دلایل گوناگون و یا خوف از مرگ، به زیارت حضرت مشرف شوند. سؤال اینکه، وظیفه پیروان اهل بیت (علیهم‌السلام) در هنگام مواجه با ترس و خوف چیست؟ امام صادق (علیه‌السلام) به عنوان زائر خاص سیدالشهدا (علیه‌السلام) و مروج فضائل کربلا، در پاسخ به این سؤال دستور به زیارت داده‌اند. صاحب کتاب کامل الزیارات می‌نویسد: «ابن بُکیر خدمت امام صادق (علیه‌السلام) مشرف شد و به حضرت عرض کرد: من به شهر ارجان وارد شده، ولى قلب و دلم آرزوى زیارت قبر مطهر جد بزرگوارتان را داشت؛ لذا از شهر به قصد زیارت آن جناب خارج شدم، اما دلم ترسان و لرزان بود و از خوف و ترس سلطان و ساعیان و عمّال وى و مرزبانان، تا زمان مراجعت در وحشت و دهشت بودم. حضرت فرمودند: آیا دوست ندارى که خداوند تو را از کسانى‌که در راه ما ترسان و خائف هستند، محسوب فرماید؟ آیا مى‏‌دانى کسى‌که به خاطر خوف ما خائف باشد، حق تعالى او را در سایه عرش مکان دهد و هم صحبتش امام حسین (علیه‌السلام) در زیر عرش است و حق تعالى او را از فزع‏‌هاى روز قیامت در امان مى‌‏دارد؛ مردم به فزع و جزع آمده ولى او فزع نمى‏‌کند؛ پس اگر فزع کند، فرشتگان آرامَش کرده و به‌واسطه بشارت دادن، قلبش را ساکت و ساکن مى‌کنند.»[5]
حضرات اهل بیت (علیهم‌السلام) ترک زیارت امام حسین (علیه‌السلام) به علت ترس را روا نمی‌دانند و در روایات مختلف به جهت احیای امر مولا و عظمت قیام سیدالشهدا (علیه‌السلام)، حتی با وجود ترس و خوف از مرگ، زیارت ایشان را سفارش می‌‌کنند. شیخ صدوق با ذکر روایتی در این موضوع می‌نویسد: «امام صادق (علیه‌السلام) خطاب به معاویه بن وهب فرمودند: اى معاویه! زیارت سیدالشهدا (علیه‌السلام) را ترک مکن.» حضرت در ادامه فرمودند: «زیارت او را از ترس رها نکن؛ کسی‌که به جهت ترس، زیارت را ترک کند، حسرتی می‌خورد که آرزو می‌کند ای کاش قبرش در دستش بود. آیا دوست ندارى که خداوند پیکر و تن تو را در میان گروهى ببیند که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آنان را دعا مى‌‏کند؟...»[6]

پی‌نوشت:
[1]. شیخ صدوق، الخصال، جامعه مدرسين - قم، چاپ اول، 1362ش، ج‏1،  ص273. «فَبَكَى عَلَى الْحُسَيْنِ ...إِلَّا خَنَقَتْنِي‏ لِذَلِكَ‏ عَبْرَةٌ.»
[2]. شیخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1413هـ، ج‏2، ص613. «فَازَ مَنْ تَمَسَّكَ بِكُمْ وَ أَمِنَ‏ مَنْ‏ لَجَأَ إِلَيْكُمْ»‏
[3]. خزاز رازى، كفاية الأثر، بيدار، قم، 1401هـ، ص17. «عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْعَبَّاسِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى النَّبِيِّ ... أَلَا وَ إِنَ‏ الْإِجَابَةَ تَحْتَ‏ قُبَّتِهِ‏ وَ الشِّفَاءَ فِي تُرْبَتِهِ وَ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِه‏»
[4]. ابن قولويه القمی، كامل الزيارات، دار المرتضوية، نجف اشرف، چاپ اول، 1356ش، ص274. «حَدَّثَنِي أَبُو هَاشِمٍ الْجَعْفَرِيُّ قَالَ: ... أَنْ يُدْعَى فِيهَا فَيَسْتَجِيبَ لِمَنْ دَعَاهُ وَ الْحَائِرُ مِنْهَا.»
[5]. ابن قولويه، كامل الزيارات، دار المرتضوية، نجف اشرف، چاپ اول، 1356ش، ص126. «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ‏ لَهُ‏ إِنِّي‏ أَنْزِلُ‏ الْأَرَّجَانَ ... وَ سَكَّنَتْ قَلْبَهُ بِالْبِشَارَةِ.»
[6]. شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، دار الشريف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، 1406 هـ. ص96. « عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ ‏... يُصَافِحُ رَسُولَ اللَّهِ ص.»

محمد جواد مهریار