پایگاه جامع فرق، ادیان ومذاهب_ جریان سلفی از دیرباز در درون جهان اسلام وجود داشته و به عنوان قرائتی خاص و غالباً ظاهرگرا از دین، همواره دیگر فرق اسلامی را مورد هجمه یا تخطئه قرار داده و نوعی افراطی‌گری آزار دهنده را به وجود آورده است. مهم‌ترین گروهی که امروزه بحث تکفیر را دوباره زنده کرده و رفتارشان، مسلمانان ‌را به یاد خوارج می‌اندازد، سلفیان تکفیری هستند.[1]
احمد بن حنبل، امام و نماینده برجسته این خط فکری است و در سده‌های بعد هم این تفکر استمرار یافته است، تا این‌که در قرن هفتم شخصیتی پیدا می‌شود که نقطه عطف سلفیت محسوب می‌شود و او کسی جز ابن تیمیه نیست؛ او شخصی زیرک، پرسفر، بسیار متعصب، ضد شیعه، با آثار و نوشته‌های فراوان است و پس از ابن‌تیمیه شاگرد او، ابن قیم جوزی بر این مطلب تأکید دارد و همان راه را ادامه داد تا این‌که در قرن دوازدهم هجری، محمد بن عبدالوهاب این تفکر را به کمک شمشیر آل سعود در حجاز گسترش می‌دهد و پس از شکل‌گیری اخوان المسلمین در اوائل قرن بیستم و در عین حال احساس ناکارآمدی آن از سوی بخش متدین جامعه، به طور طبیعی در دهه شصت و هفتاد میلادی، مخاطب را به سوی سید قطب و آثار او سوق داد.
هم‌زمان در اواخر دهه هفتاد میلادی، جهیمان العتیبی و جماعت او که از شرایط جامعه عربستان ناراضی بودند، در نخستین روز از سال ۱۴۰۰ هجری، مسجدالحرام را اشغال و با کسی‌که او را مهدی موعود می نامیدند، بیعت می‌کنند تا به احادیث فتن و آخرالزمان تحقق بخشند. این حرکت پس از دو هفته مقاومت، در نهایت به کمک نیروهای خارجی و به ویژه فرانسوی‌ها خنثی می‌گردد تا این‌که در نهایت در اوایل دهه هشتاد میلادی، افغانستان توسط شوروی اشغال می‌گردد و این فرصتی طلایی برای عربستان و مصر و دیگر کشورهای عربی است تا از شر نیروهای مذهبی آزار دهنده رها شوند؛ البته انگیزه‌های دیگری مانند گسترش قلمرو قدرت و نفوذ نیز برای این کشورها وجود داشت.

در نتیجه آن‌ها را تحت عنوان جهاد علیه شوروی راهی افغانستان کرد؛ لذا جوانان پرشور مسلمان مصر و دیگر مناطقی که تحت تأثیر اخوان‌المسلمین مصر بودند، به ندای سید قطب لبیک گفتند و برخی از آنان از جوامع اسلامی جدا شده و به افغانستان هجرت کردند؛ جنگ افغانستان زمینه خوبی برای حضور این مهاجران بود. آنان به رهبری عبدالله عزام و سپس اسامه‌بن‌لادن ترک وطن کرده و به جهاد پرداختند و بعد از افغانستان به چچن و سپس عراق رفتند تا به زعم خویش با کفار جهاد کنند و این‌چنین سلفیه تکفیری در جهان اسلام شکل گرفت. آمریکا و غرب، ضلع دیگر این همکاری، به بهانه مقابله با شوروی در ایام جنگ سرد بودند؛ زیرا پس از حمله آمریکا و هم پیمانانش به افغانستان، برخی از فعالان القاعده به عراق رفتند و در پی تحولاتی که پس از حمله آمریکا به عراق، رخ داد و در آن‌جا بذری توسط ابومصعب زرقاوی کاشته شد که چند سال بعد با اعلام خلافت اسلامی توسط ابوبکر بغدادی، داعش به وجود آمد.[2]

پی‌نوشت:

[1]. کتاب سلفیه از گذشته تا حال، مهدی فرمانیان، ص616، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ اول.
[2].‌‌ بررسی سلفیه تبلیغی درجهان اسلام، محمد حسین قربانی زواره، انتشارات نظری، ص612.