شبهه
محمد بن عبدالوهاب تکفیری، ادعا می‌کند که مشرکین اقرار به توحید ربوبی داشتند، ولی در توحید الوهی (عبادی) مشرک بودند و به آیاتی به صورت گزینشی استدلال می‌کند.[1] سؤال این است که طبق مجموع آیات، آیا مشرکین در ربوبیت موحد بودند؟ و اساسا مشکل آن‌ها فقط در عبودیت بوده است یا نه؟

پاسخ
متأسفانه، وهابیت تکفیری، هم‌چون سلف طالح خودشان (خوارج)، آیات را به صورت گزینشی انتخاب می‌کنند، بدون این‌که مجموع آیات را ببینند و آیات را کنار هم‌دیگر نگاه کنند، دچار چنین سوء فهمی شدند.
با رجوع به آیات متعدد، مشخص می‌گردد مشرکین در ربوبیت موحد نبودند و اساساً عبودیت، جدای از ربوبیت نیست؛ از باب نمونه، به آیاتی که دلالت دارد مشرکین در ربوبیت نیز مشرک بودند، اشاره می‌شود:
1) «وَلَا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَيْرِ عِلْمٍ.[انعام/108] و آن‌هايى را كه جز خدا مى‌خوانند، دشنام ندهيد كه از روى دشمنى و به نادانى، خدا را دشنام خواهند داد.»
مشرکان به خداوند متعال سب (فحش) می‌دادند و این نشان از این دارد که خداوند متعال را قبول نداشتند، هر چند لقلقله زبانی اقرار به الله داشتند، ولی در قلب اعتقادی نداشتند و الا به الله ناسزا نمی‌گفتند.
2️) «قالُوا يَا هُودُ مَا جِئْتَنَا بِبَيِّنَةٍ وَمَا نَحْنُ بِتَارِكِي آلِهَتِنَا عَنْ قَوْلِكَ وَمَا نَحْنُ لَكَ بِمُؤْمِنِينَ* إِنْ نَقُولُ إِلَّا اعْتَرَاكَ بَعْضُ آلِهَتِنَا بِسُوءٍ.[هود/53و54] گفتند: اى هود! براى ما دليل روشنى نياوردى، و ما براى سخن تو دست از خدايان خود بر نمى‌داريم و تو را باور نداريم. [چيزى‌] جز اين نمى‌گوييم كه بعضى از خدايان ما به تو آسيبى رسانده‌اند.»
در این آیه به هود (علیه‌السلام) گفتند که بت‌هایمان به تو آسیب می‌رساند؛ پس این نشان می‌دهد که مشرکان معتقد بودند، بت‌ها می‌توانند به افراد ضرر برسانند که از شئون ربوبیت است.
3️) «إنَّ الَّذِينَ تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّـهِ لَا يَمْلِكُونَ لَكُمْ رِزْقًا فَابْتَغُوا عِندَ اللَّـهِ الرِّزْقَ وَاعْبُدُوهُ وَاشْكُرُوا لَهُ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ.[عنکبوت/17] كسانى را كه جز خدا مى‌پرستيد، اختيار روزى شما را در دست ندارند؛ پس روزى را پيش خدا بجوييد و او را بپرستيد و وى را سپاس گوييد، كه به سوى او بازگردانيده مى‌شويد.»
در این آیه، حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) می‌فرماید: این بت‌ها به شما رزق نمی‌رساند و رزق را از خداوند بخواهید؛ معلوم می‌شود که معتقد بودند که بت‌ها رزق به آن‌ها می‌رسانند.
4️) «واتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ آلِهَةً لِيَكُونُوا لَهُمْ عِزًّا.[مریم/81] و به جاى خدا، معبودانى اختيار كردند تا براى آنان [مايه‌] عزّت باشد.»
در این آیه تصریح شده که پرستش بت‌ها برای به‌دست آوردن عزت بوده است؛ یعنی معتقد بودند که بت‌ها توانایی عزت بخشیدن دارند.
5️) واتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ آلِهَةً لَعَلَّهُمْ يُنْصَرُونَ.[یس/74] و غير از خدا[ى يگانه‌] خدايانى به پرستش گرفتند، تا مگر يارى شوند.»
نصرت و یاری را از بت‌ها می‌خواستند و آن‌ها را رب نصرت می‌دانستند.
6️) «يُخَوِّفُونَكَ بِالَّذِينَ مِنْ دُونِه.[زمر/36] و(كافران‌) تو را از آن‌ها كه غير اويند مى‌ترسانند.»
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را از آسیب رساندن بت‌ها می‌ترساندند.
7️) «إذَا ذَكَرْتَ رَبَّكَ فِي الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلَى أَدْبَارِهِمْ نُفُورًا.[اسراء/46] و چون در قرآن پروردگار خود را به يگانگى ياد كنى، با نفرت پشت مى‌كنند.»
مشرکین هنگامی‌که ربوبیت یگانه خدا را می‌شنیدند، روی بر می‌گرداندند و این یعنی ربوبیت بت‌ها را قبول داشتند و ذکر ربوبیت انحصاری برای الله بی‌زار بودند.
8️) «الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّه.[حج/40] همان كسانى‌كه به ناحق از خانه‌هايشان بيرون رانده شدند. [آن‌ها گناهى نداشتند] جز اين‌كه مى‌گفتند: رب ما خداست.»
مشركين، مسلمانان را به خاطر این‌که می‌گفتند، الله، رب ماست از مکه بیرون کردند و این بالاترین نشانه است که الله را رب نمی‌دانستند و با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و مسلمانان به خاطر این اعتقاد مخالف بودند.
9️) «وقَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءَكُمْ مِنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِيَّاكُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّكُمْ.[ممتحنه/10] قطعاً به آن حقيقت كه براى شما آمده، كافرند و پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و شما را (از مكه‌) بيرون مى‌كنند كه (چرا) به خدایی که ربتان است، ايمان آورده‌ايد.»
مشرکین، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و مسلمانان را به این خاطر که به ربوبیت الله ایمان داشتند، از مکه اخراج کردند و این یعنی مشرکین به ربوبیت خداوند اعتقاد نداشتند که با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و مسلمانان به خاطر این اعتقاد مخالف بودند.
10) «قلْ أَغَيْرَ اللَّهِ أَبْغِي رَبًّا وَهُوَ رَبُّ كُلِّ شَيْءٍ.[انعام/164] بگو: آيا جز خدا پروردگارى بجويم؟ با اين‌كه او پروردگار هر چيزى است.»
این سؤال، استفهام انکاری است؛ یعنی مشرکین اعتقاد داشتند که غیر خداوند رب است، و در این آیه از باب انکار سؤال می‌پرسد آیا به جز الله، رب دیگری را بپذیرم؟!!!
11) «وقالَ اللَّهُ لا تَتَّخِذُوا إِلهَيْنِ اثْنَيْنِ إِنَّما هُوَ إِلهٌ واحِدٌ فَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ.[نحل/51] خداوند فرمان داده: دو معبود انتخاب نکنید؛ معبود همان خدای یگانه است؛ تنها از (کیفر) من بترسید!»
این آیه به مشرکین می‌گوید: «فَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ»؛ تنها از الله بترسید، یعنی مشرکین از بت‌هایشان می‌ترسیدند که آن‌ها را هلاک کنند، و این نشان می‌دهد که مشرکین برای بت‌هایشان قدرت ضرر رساندن قائل بودند و همین شرک ربوبی آن‌ها را نشان می‌داد.
این‌ها همه نشان می‌دهد که مشرکین ربوبیت خداوند متعال را قبول نداشتند و برای بت‌ها ربوبیت مانند رزق و عزت و نصرت و نفع و ضرر و... قائل بودند و همین انگیزه عبادت آن‌ها بوده است؛ بنابراین اعتراف آن‌ها به رازقیت و خالقیت و تدبیر امور توسط الله تنها لقلقه زبانی بوده (لیقولن الله) ولی در حقیقت بت‌ها را رب می‌دانستند.

پی‌نوشت:

[1]. «بيان الأدلة على أن المشركين الذين قاتلهم رسول الله صلى الله عليه وسلم مقرون بتوحيد الربوبية ولم يخرجهم ذلك من الشرك في العبادة فإذا أردت الدليل على أن هؤلاء الذين قاتلهم رسول الله - صلى الله عليه وسلم - يشهدون بهذا ...»؛ محمّد بن عبد الوهّاب (م 1206)، كشف الشبهات، ص5، وزارة الشؤون الإسلامية والأوقاف والدعوة والإرشاد، المملكة العربية السعودية، چاپ اوّل، 1418 ق.