مباهله یعنى نفرین‌کردن یکدیگر، تا هر کس که بر باطل است، مورد غضب الهى قرار گیرد و آن‌کس که بر حق است شناخته شود و این‌گونه حق از باطل تشخیص داده شود، یعنی مباهله براى اثبات و روشن شدن حق، پس از اقامه برهان است، و مخصوص زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیست، بلکه دیگر مؤمنان نیز مى‏‌توانند مباهله کنند. از این رو هیچ مانعی نیست که هر کس با رعایت آدابی که بیان می‌شود، برای اثبات حقانیت خویش در مقابل دشمنان دین بتواند مباهله کند، و اهل بیت به اصحاب خود، پس از مباحثه و مناظره و نپذیرفتن حق از طرف مخالفین پیشنهاد مباهله داده‌اند،[1] و باید دانست که مباهله مخصوص آن دسته از اختلافات و منازعات دینی و مذهبى است که طرف مقابل، باوجود گفتگو و مباحثات منطقی و علمی، حق و حقیقت را نپذیرد و بر عقیده باطل خود اصرار ورزد؛ البته باید دانست که شرایط مباهله و اخلاص و اعتماد به نفسی که در آن لازم است، به آسانی برای هر فردی قابل دستیابی نبوده و نباید عجولانه به چنین کاری اقدام کرد که شاید اثری معکوس به دنبال داشته باشد.
مباهله یک نوع دعا است، آداب خاصی نیز دارد، ازجمله این‌که شخص مباهله کننده، سه روز تهذیب و اصلاح اخلاقى کند، روزه بگیرد و غسل کند، و با کسى‌که مى‌‏خواهد مباهله کند به صحرا رود، بین‌الطلوعین مباهله کند، انگشت دست راستش را در انگشت راست او بیفکند و از خود آغاز کند و بگوید: خداوندا! تو پروردگار آسمان‌هاى هفت‌گانه و زمین‌هاى هفت‌گانه‏‌اى و آگاه از اسرار نهان هستى، و رحمان و رحیمى، اگر مخالف من حقى را انکار کرده و ادعاى باطلى دارد، بلایى از آسمان بر او بفرست، و او را به عذاب دردناکى مبتلا ساز! و بعد بار دیگر این دعا را تکرار کند و بگوید: اگر این شخص حق را انکار کرده و ادعاى باطلى مى‌‏کند بلایى از آسمان بر او بفرست و او را به عذابى مبتلا کن. (و تا هفتاد مرتبه، طرف مقابل را لعن می‌کنید.)[2] امام صادق(علیه‌السلام) پس از ذکر این موارد فرمود: چیزی نمی‌گذرد مگر این‌که آثار مباهله ( نزول عذاب) را در طرف باطل، مشاهده می‌کنید.
البته معنای فرود عذاب بعد از مباهله، حتماً به این معنا نیست که مثلاً فوراً، سنگی از آسمان بیاید، بلکه به هر حال یک گرفتاری و سختی که نشانه عذاب الهی است، بر شخص دروغ‌گو وارد می‌شود.
نکات برداشت شده از آیه مباهله و عدم انحصار آن به زمان رسول خدا:
به مطلب حقی برخوردید، یا حقیقت بر شما آشکار شد، تسلیم آن شوید و بر نظر قبلی خود، لجاجت نکنید؛ در اتخاذ عقاید خود، تحقیق کنید تا از حقانیت آن به‌گونه‌ای مطمئن شوید که هراسی از حضور در مباهله نداشته باشید؛ قبل مباهله، گفتگو و احتجاج و جدال احسن لازم است، پس از این مرحله و اصرار غیرموجه طرف بحث بر نظر خود، نوبت مباهله می‌رسد؛ در مباهله، لعنت خدا شامل انکارکنندگان حق می‌شود، نه آن‌هایی که هنوز به حق نرسیده‌اند یا عقیده خود را حق می‌دانند.

پی‌نوشت:

[1]. الکافی، کلینی، ج2، ص513 – 515؛ باب المباهله.
[2]. «عن أبي مسروق عن أبي عبد الله (عليه السلام) قال: قلت: إنا نكلم الناس فنحتج عليهم بقول الله عز وجل: "أطيعوا الله وأطيعوا الرسول وأولي الأمر منكم" فيقولون: نزلت في امراء السرايا، فنحتج عليهم بقوله عز وجل: "إنما وليكم الله ورسوله إلى آخر الآية" فيقولون: نزلت في المؤمنين، ونحتج عليهم بقول الله عز وجل: "قل لا أسألكم عليه أجرا إلا المودة في القربى" فيقولون: نزلت في قربى المسلمين، قال: فلم أدع شيئا مما حضرني ذكره من هذه وشبهه إلا ذكرته، فقال لي إذا كان ذلك فادعهم إلى المباهلة، قلت: وكيف أصنع؟ قال: أصلح نفسك ثلاثا وأظنه قال: وصم واغتسل وأبرز أنت وهو إلى الجبان فشبك أصابعك من يدك اليمنى في أصابعه، ثم أنصفه وابدأ بنفسك وقل: "اللهم رب السماوات السبع ورب الأرضين السبع، عالم الغيب والشهادة الرحمن الرحيم، إن كان أبو مسروق جحد حقا وادعى باطلا فأنزل عليه حسبانا من السماء أو عذابا أليما" ثم رد الدعوة عليه فقل: "وإن كان فلان جحد حقا وادعى باطلا فأنزل عليه حسبانا من السماء أو عذابا أليما" ثم قال لي: فإنك لا تلبث أن ترى ذلك فيه، فوالله ما وجدت خلقا يجيبني إليه. ... (وتلاعنه سبعين مرة.)» الکافی، کلینی، ج2، ص514.
بحارالانوار، علامه مجلسی، ج92، ص349.