پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_  فخر رازی از شخصیت‌های بزرگ و مهم اهل سنت است. وی مفسر معروف اهل سنت و صاحب کتاب تفسیر «الکبیر» یا همان «مفاتیح الغیب» است. شمس الدین ذهبی از فخر رازی با عناوین علامه، یگانه دوران، مفسر، متکم [1] و... یاد کرده است. فخر رازی در نزد همه اهل سنت دارای مقام برجسته‌ای است. با این اوصاف، محمد بن عبدالوهاب او را نه تنها ستایش و تحسین نمی‌کند، بلکه او را سرزنش و تکفیر کرده و معتقد است به اجماع امت، فخر رازی مرتد است.[2]
محمد بن عبدالوهاب می‌نویسد: «كسانى بوده‏‌اند كه در [دفاع‏] از دين مشركان و ارتداد از اسلام كتاب نوشته‏‌اند؛ همان‏طورى كه فخر رازى كتابى در [دفاع‏] از پرستش ستارگان نوشته و دلايلى براى درستى اين كار، منفعت آن و ترغيب مردم به سوى آن، اقامه كرده است. اين كار او به اتفاق مسلمانان ارتداد از اسلام است.»[3]
با توجه به این سخنان، قضیه از دو حال خارج نیست. یا سخن محمد بن عبدالوهاب مبنی بر اجماع مسلمانان بر ارتداد فخر رازی درست است و یا سخن ذهبی در رابطه با فخر رازی درست است. اما حقیقت آن است که وقتی به کلام بزرگان و عالمان اهل سنت در دوره های مختلف مراجعه می‌کنیم از فخر رازی با عظمت و بزرگی یاد می‌کنند و این محمد بن عبدالوهاب است که با ایستادگی در مقابل مسلمانان و تکفیر عالمان و فقیهان اهل سنت، آبرویی برای خود باقی نگذاشته است، تا جایی که حتی پدر و برادرش نیز با وی مخالفت کردند و او را از این راه برحذر داشتند.
به هر حال تفکر محمد بن عبدالوهاب در بین وهابیت توسعه پیدا کرده است و امروز نیز عالمان وهابی، دیگر عالمان جهان اسلام را، تکفیر و اهل بدعت و گمراه خطاب می‌کنند.

نویسنده: م.ج

پی‌نوشت:

[1]. محمد ذهبى، تاريخ الإسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، ج 43، ص 212.
[2]. «فانظر كلامه في التفرقة بين المقالات الخفية، و بين ما نحن فيه، فى كفر المعين، و تأمل تكفيره رؤوسهم، فلانا وفلانا بأعيانهم، وردتهم ردة صريحة، وتأمل تصريحه بحكاية الإجماع على ردة الفخر الرازي عن الإسلام، مع كونه عند علمائكم من الأئمة الأربعة؛ هل يناسب هذا لما فهمت من كلامه أن المعين لا يكفر». ابن عبد الوهّاب نجدي، محمّد، الرسائل الشخصية، تحقيق: صالح الفوزان و محمّد بن صالح العقيلي، جامعة الإمام محمّد بن سعود، رياض، بي تا، ج1، ص222.
[3]. «و أبلغ من ذلك: أن منهم من يصنف في دين المشركين، و الردة عن الإسلام، كما صنف الرازى كتابه في عبادة الكواكب، و أقام الأدلة على حسن ذلك، و منفعته، و رغب فيه؛ و هذه ردة عن الإسلام باتفاق المسلمين». عبدالرحمن نجدى، الدرر السنية في أجوبة النجدية، چاپ پنجم، 1417ق، ج 13،ص 355.