یکی از موضوعات و مسائل اختلافی میان مسلمانان و وهابیان، مسأله تبرک جستن به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و صالحان و آثار به جا مانده از آنان است. مسلمانان در طول تاریخ، به زیارت قبور انبیا، صالحان و علما رفته و با بوسیدن، دست‌کشیدن و گذاشتن صورت بر روی قبور، انبیا، صالحان و علمای خود احترام گذاشته و به آن‌ها تبرک جسته‌اند اما ابن‌تیمیه و اتباع وی این اعمال را حرام دانسته و مسلمانان را به شرک و کفر متهم می‌کنند و آنان را «قبورین» و «عبادت کنندگان قبرها» می‌نامند.

وهابیان اعمال و رفتار مسلمانان را به رفتار مردم دوران جاهلیت با بت‌های خود، تشبیه کرده و مسلمانان را همانند مشرکین صدر اسلام می‌دانند. ابن‌تیمیه بوسیدن و دست کشیدن بر روی قبر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و قبور سایر انبیا (علیهم السّلام)، صالحین، صحابه و اهل‌بیت (علیهم السّلام) را جایز ندانسته و این مطلب را به تمامی علما نسبت می‌دهد.[1]

این در حالی است که با مراجعه به تاریخ و مطالعه آن به موارد بی‌شماری از تبرک مسلمانان به صالحان پس از رحلت آنان برخورد می‌کنیم که نشان از سیره مستمره مسلمانان در طول تاریخ دارد.که ما نیز از باب نمونه به چند مورد از این‌گونه تبرک‌ها اشاره می‌نماییم.

- تبرک صحابه و مسلمانان به خاک قبر حضرت حمزه؛ تبرک مسلمانان و صحابه برای حضرت حمزه عموی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) که در سال سوم هجری در جنگ احد به شهادت رسید و پس از شهادت، از او به عنوان سیدالشهداء یاد می‌شد، احترام و جایگاه ویژه‌ای قائل بودند و به خاک قبر ایشان تبرک می‌جستند. زرکشی پس از بیان این مطلب که حمل و انتقال خاک مدینه به دلیل قداست و حرمت آن، به مناطق دیگر جایز نیست، می‌نویسد: خاک قبر حضرت حمزه از این حکم استثنا شده است زیرا همه مسلمانان اتفاق نظر دارند که برداشتن از خاک قبر حضرت حمزه و بردن آن برای مداوای مریضی‌ها، اشکالی ندارد.[2] صنهاجی می‌نویسد: درباره خاک قبوری که مردم آن را برای تبرک برمی‌دارند، از احمد بن یکوت پرسیدم: آیا این عمل جایز است؟ وی در پاسخ گفت: این عمل جایز است و هیچ اشکالی ندارد زیرا مردم و مسلمانان همیشه از خاک قبور علما، شهدا و صالحان برداشته و به آن تبرک جسته‌اند. خاک قبر حضرت حمزه نیز از همان صدر اسلام توسط مسلمانان برداشته شد و به آن تبرک جسته‌اند.[3] ابن فرحون می‌نویسد: مردم از خاک‌های اطراف قبر حضرت حمزه برداشته و با آن‌ دانه‌هایی شبیه دانه‌های تسبیح درست می‌کنند.[4]

- تبرک به خاک قبر سعد بن معاذ؛ محمد بن شرحبیل بن حسنة می‌گوید: شخصی هنگام دفن سعد بن معاذ یک مشت از خاک قبر سعد بن معاذ را (به عنوان تبرک) برداشت و به همراه خود برد و از آن مراقبت می‌کرد. وی وقتی پس از مدتی به سراغ خاک قبر سعد به معاذ رفت، مشاهده کرد که خاک قبر تبدیل به مشک شده است.[5]

- تبرک به خاک قبر عبدالله بن غالب؛ عبدالله بن غالب حدّانی یکی از تابعینی است که مردم از خاک قبر وی برداشته و به آن تبرک جسته‌اند. مسلمانان پس از دفن شدن عبدالله بن غالب حدّانی از خاک قبر او که بوی مشک می‌داد، برداشته و به لباس‌های خود می‌مالید.[6]

پی‌نوشت:

[1]. «اتفق العلماء علی أنّ من زار قبر النّبیّ (صلی الله علیه و آله و سلم) أو قبر غیره من الأنبیاء و الصالحین ـ الصحابة و أهل البیت و غیرهم ـ أنّه لا یتمسح به و لا یقبله، بل لیس فی الدنیا من الجمادات ما یشرع تقبیلها إلّا الحجر الأسود.» مجموعة الفتاوی، ابن‌تیمیه حرّانی، مؤسسه دار الوفا، 27، ص 48.
[2]. «ثمّ رأیت الزرکشی قد قال: ینبغی أن یستثنی من منع نقل تراب الحرم تربة حمزه، لإطباق السلف و الخلف علی نقلها للتداوی من الصداع.» وفا الوفا بأخبار دار المصطفی، سمهودی، ج 1، ص 68 ـ 69.
[3]. «سمعت أبا محمد عبدالسلام بن یزید الصنهاجی یقول: سألت أحمد بن یکوت عن تراب المقابر الذی کان الناس یحملونه للتبرک، هل یجوز أن یمنع؟ فقال: هو جائز و مازال الناس... .» همان، ص 116.
[4]. «و الناس الیوم یأخذون من تربة قریبة من مشهد سیدنا حمزة و یعلمون خزرا یشبه السبح.» همان.
[5]. «أخذ إنسان قبضة من تراب قبر سعد (یوم دفن)، فذهب بها، ثمّ نظر إلیها بعد ذلک، فإذا هی مسک.» الطبقات الکبری، ابن‌سعد، ج 3، ص 431.
[6]. «... فلمّا قتل دفن، فکان الناس یأخذون من تراب قبره، کأنّه مسک، یصرّونه فی ثیابهم.» حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء، ابونعیم اصفهانی، ج 2، ص 258.