متن مقاله
در کتاب توحيد شيخ صدوق حديثی از امام رضا (علیه السلام) است، که ظاهر آن با حديث ثقلين در تعارض است. امام رضا (عليه السلام) می‌فرمايند: «فقط به قرآن بايد تمسک نمود و اگر به غير قرآن تمسک کنيد، گمراه می‌شويد.»[1] مقصود امام رضا از اين فرمايش چه بوده است؟ آيا واقعاً بايد فقط به قرآن تمسک کرد يا خير؟

1- پاسخ نخست: اين است كه اين قبيل روايات، اصولاً در مقام نفی غير نيستند، بدان معنا که پيروی از غير قرآن را ممنوع بدانند. بلکه صرفاً در مقام تاکيد هر چه تمام، بر پيروی از قرآن می‌باشد، همان‌گونه که در برخی روايات همين تاکيد درباره پيروی از اهل بيت (عليهم السلام) بيان گرديده است. از باب نمونه می‌توان به حديث سفينه اشاره نمود.
نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «مَثَل اهل بيت من، مثل کشتی نوح است؛ هر آن‌که سوارش شود، نجات پيدا می‌کند و آن کس که از آن تخلف ورزد، غرق می‌شود یا به هلاکت می‌رسد.»[2]
همان‌طور که ملاحظه می‌کنيد در اين روايت، پيروی از غير اهل بيت (عليهم السلام) نفی شده است. اين مضمون از عباراتی هم‌چون: «مَن تخلّف عنها غرق» «مَن تخلّف عنها هلك» در اين روايات، استفاده می‌شود. حال سوال اين است، بايد به کدام‌يک از اين دو دسته روايات عمل نمود؟
پاسخ اين است كه اين‌گونه روايات، در صدد نفی هم‌ديگر نبوده و به اصطلاح هيچ‌گونه تعارضی با هم ندارند. بلکه هر کدام به‌مناسبت می‌خواهند، يکی از اين دو (اهل بيت و قرآن) را مورد تاکيد قرار دهند و جامع بين اين دو دسته روايات، همان حديث ثقلين است، که هر دو را به‌عنوان راهنما و هدايت‌گر معرفی می‌کند.

2- پاسخ دوم: در مقام تعارض، حديث ثقلين مقدم است.
بر فرض هم تعارضی ميان اين روايت امام رضا و حديث ثقلين باشد، به‌طور قطع حديث ثقلين مقدم بر اين روايت است، زيرا روايت شيخ صدوق، خبر واحد و غير قطعی است و حديث ثقلين متواتر و يقينی است. مقدم بودن خبر قطعی بر غير قطعی، علاوه بر آن‌که در نگاه عقل روشن و بديهی است، مورد تصديق دانشمندان اسلامی هم می‌باشد.

نتيجه کلی: از آن‌چه در اين نوشتار بيان شد، دانستيم که روايت امام رضا (عليه السلام) در درجه نخست هيچ‌گونه تعارضی با حديث ثقلين ندارد و بر فرض تعارض، حديث ثقلين به دليل تواترش مقدم است.
خواننده عزیز و محترم برای دیدن سوال و پاسخ کامل می‌توانید به سایت مذکور مراجعه فرمایید.[3]

پی‌نوشت:

[1]. شيخ صدوق،التوحید، مؤسسة النشر الإسلامی، 1398ق، ج ۱ ص ۲۲۴« قال : قلت للرضا عليه‌السلام : ما تقول فی القرآن؟ فقال : كلام الله لا تتجاوزوه ، ولا تطلبوا الهدى فی غيره فتضلوا.»
[2]. الصفار، أبو جعفر محمد بن الحسن بن فروخ (متوفاي290هـ) بصائر الدرجات، ص 317، تحقيق: تصحيح وتعليق وتقديم: الحاج ميرزا حسن كوچه باغی، ناشر: منشورات الأعلمی – طهران، سال چاپ : 1404 - 1362 .« مَثَلُ‏ أَهْلِ‏ بَيتِي‏ فِيكُمْ كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ مَنْ رَكِبَهَا (فيها) نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرَق (هلک)»
الشيبانی، ابوعبد الله أحمد بن حنبل (متوفاى241هـ)، فضائل الصحابة، ج 2، ص 785، تحقيق د. وصی الله محمد عباس، ناشر: مؤسسة الرسالة - بيروت، الطبعة: الأولى، 1403هـ – 1983م.
البغدادی، ابوبكر أحمد بن علی  بن ثابت الخطيب (متوفاى463هـ)، تاريخ بغداد، ج 12، ص 91، ناشر: دار الكتب العلمية – بيروت.
الحاكم النيسابوری، ابو عبدالله محمد بن عبدالله (متوفاى405 هـ)، المستدرك علی الصحيحين، ج 2، ص 343، تحقيق: يوسف عبد الرحمن المرعشلی. گفتنی است حاکم نيشابوری بعد از نقل روايت می‌گويد: هذا حديث صحيح على شرط مسلم ولم يخرجاه 
[3]. موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر، کد مطلب 8619، تاریخ انتشار 23 مرداد 1395