پایگاه جامع فرق ادیان و مذاهب_ تناسخ مسئله‌ای فلسفی است که در علم‌النفس کانون توجه قرار می‌گیرد و ادعای ضرورت یا استحاله‌ی آن نیز به دلیل عقلی نیازمند است. از این روی، تناسخیان برای اثبات تناسخ، به ادله‌ی گوناگون عقلی دست یازیده، تا بر ضرورت تناسخ استدلال کنند. یکی از ادله‌های عقلی که مورد توجه قرار می‌گیرد و در تناسخ مطلق در همه‌ی انسان‌ها استناد شده است «دیدن افراد ناشناسی که آشنا به نظر می‌رسند» که تقریر آن چنین است:
چگونگی استدلال؛
دیدن افراد ناشناسی که آشنا به نظر می‌رسند: از ادله‌ای که برای تناسخ مطلق در همه‌ی انسان‌ها، به آن استناد شده، دیدن افرادی است که با وجود ناآشنایی آشنا به نظر می‌رسند،[1] که آن را می‌توان به این صورت بیان کرد:
مقدمه‌ی اول: اگر تناسخی در کار نباشد نباید با افراد ناشناسی برخورد کنیم که آشنا به نظر می‌رسند و گویا پیش از این، آن‌ها را دیده‌ایم؛
مقدمه‌ی دوم: تالی باطل است؛ زیرا در زندگی بارها به اشخاصی بر می‌خوریم که نمی‌شناسیم و با این حال چهره‌شان به طرز غریبی آشناست؛
نتیجه: مقدم نیز همانند تالی باطل است؛ پس تناسخ روی داده است.
بررسی و نقد؛
قبل از هر چیز باید بدانیم؛ هنگامی‌که در یک مسئله استدلالی، احتمالی غیر از احتمال موجود در استدلال بیان شود، آن استدلال ارزشش را از دست خواهد داد.
نقد اول: اشکال این استدلال آن است که اعم از مدعاست؛ زیرا دیدن افراد ناشناسی که به نظر آشنا می‌رسند تنها به دلیل وجود در بدن‌های پیشین نیست؛ شاید در عالم ذر همدیگر را دیده باشند؛ شاید در خواب و شاید حتی کسی را پیش از این دیده باشد، ولی یادشان رفته و با دیدن این شخص به یادشان آمده باشد؛
نقد دوم: اگر چنین دلیلی درست باشد، تنها درباره‌ی کسانی صادق است که چنین حالتی برایشان رخ داده باشد. بنابراین درباره‌ی همه انسان‌ها قابل اثبات نیست.[2]

پی‌نوشت:

[1]. رمان چاه بابل، رضا قاسمی، نشر باران، سوئد، 1998 م، ص 9.
[2]. تناسخ از دیدگاه عقل و وحی، محمد تقی یوسفی، نشر مؤسسه امام خمینی (رحمه الله)، ص 75.