پایگاه جامع فرق ادیان و مذاهب_ قهرمان‌ها و الگوهای فیلم‌ها، تأثیر شگرفی در تغییر بینش‌ها و کنش‌های انسانی دارند. مخاطبی که با فیلم و شخصیت‌های داستانی آن ارتباط برقرار می‌کند، در این پروسۀ تحول قرار می‌گیرد و اموری را از شخصیت داستانی، دریافت و از آن تبعیت می‌کند. نکتۀ بسیار مهم در این زمینه، نوع شخصیت داستانی و چگونگی پرداخت و نگاه به آن است. در این بخش، فیلم‌هایی را مرور می‌کنیم که به شرط پذیرفتن تأثیر و تأثرِ مخاطب از شخصیت‌ها، باعث ایجاد گرایش بزه‌کارانه در او می‌شود. در این فیلم‌ها قهرمان داستان یا برخی از شخصیت‌های اصلی، دچار رذایل اخلاقی، اجتماعی یا سیاسی هستند و فیلم به گونه‌ای جذاب، این افراد را به تصویر می‌کشد که در حقیقت، رفتار و نگرش شخصیت در ذهن مخاطبان تحسین می‌شود.

فیلم «دشمنان ملت»[1] دهۀ 1930 م آمریکا را روایت می‌کند. دوران رکود اقتصادی که مردم، عامل اصلی بدبختی‌های خود را بانک‌ها می‌دانند. فیلم به بخش کوتاهی از زندگی «جان دیلینجر» گنگستر خطرناک و معروف می‌پردازد. در فیلم، فرار او از زندان، برخی سرقت‌ها و ماجرای دستگیری و کشته‌شدن او و همکارانش را به دست اف بی آی می‌بینیم. جان دیلینجر، مجرمی خطرناک بود که بابت مرگ چند پلیس، دزدی بیست و چهار بانک و سرقت از چهار ایستگاه پلیس شناخته می‌شود و همچنین دوبار از زندان گریخته است. این تبه‌کار مشهور دست‌مایۀ اصلی داستان فیلم است و به گونه‌ای این بخش از زندگی او روایت می‌شود که شخصیتی جذاب و ماندگار را در اذهان تداعی می‌کند. نکتۀ مهم در فیلم، نوع پرداخت داستان است که از او اسطوره‌ای همیشگی می‌سازد.

همین الگو را می‌توان در فیلم «ترور جسی جیمز به وسیلۀ رابرت فورد بُزدل»[2] نیز دید. فیلم، داستان بخشی از زندگی «جسی جیمز»، یاغی سنگ‌دل و بی‌رحم را به تصویر می‌کشد که در 1882 م کشته شد؛ اما پس از مرگش به صورت یک قهرمان محبوب درآمد و در ترانه‌ها، کتاب‌ها و بر پردۀ سینماها داستان‌های او بازگو شد. در مجموعه فیلم‌های «سریع و خشمگین»[3] جمعی از تبه‌کاران که بهترین راننده‌های مسابقات غیرقانونی شهری هستند، در ماجراهای مختلف غیرقانونی وارد می‌شوند و گاهی به دلیل انگیزه‌های شخصی مقابل جریان دیگر تبه‌کاری می‌ایستند.

قهرمان داستان و مخاطب در فیلم «بعدازظهر سگی»[4] دزد بانک و گروگان گیری است که مشکلات متعددی در شخصیت و خانواده‌اش دارد و هم‌جنس‌گرا است. مردم در زمان دزدی این فرد از بانک از او پشتیبانی و حمایت می‌کنند و به عنوان نمادی مقابل فسادهای نظام حاکم و پلیس محسوب می‌شود.

گروهی از فیلم‌ها، داستان بخشی از زندگی و فعالیت‌های آدم‌کش‌های حرفه‌ای را روایت می‌کنند. نکتۀ مشترک در این فیلم‌ها که با این بحث ارتباط دارد. جذاب نشان دادن این افراد است. معمولا چنین شخصیت‌هایی دارای ایدئولوژی‌های مختص به خود هستند و قتل را براساس فلسفه‌بافی‌های خود تفسیر می‌کنند؛ از جملۀ این فیلم‌ها می‌توان عناوینی هم‌چون «کشوری برای پیرمردها نیست»، مجموعه فیلم‌های «اره»، «شکارچی انسان»،[5] «سکوت بره‌ها»[6] و «آمریکایی»[7] را نام برد. این فیلم‌ها افزون براین‌که مخاطب را به خشونت گرایش می‌دهند، اندیشه‌های افراطی برخی شخصیت‌های داستانی را در ذهن افراد باقی می‌گذارند.

با آن‌که کارهای خلاف قانون اجتماعی یا دینی از جانب جوامع مختلف انسانی ناپسند شمرده می‌شود؛ ولی باز هم این‌گونه ناهنجاری‌ها در قالب فیلم به یکی از جذابیت‌های داستانی تبدیل می‌شود. خروج از هنجارهای معمول و دست‌زدن به کارهای خلاف هنجار برای گروه‌های خیابانی و فرقه‌های شبه‌دینی یا اجتماعی، به نوعی سرگرمی تبدیل شده است و نمونه‌های آن‌را می‌توان در دیوارنویسی‌های خیابانی مشاهده کرد. اصولا هرجایی عقل و دین، جایگاه خود را از دست بدهد، امور دیگر جایگزین آن‌ها خواهد شد و به همین دلیل می‌توان بیش‌ترین بزه‌های اجتماعی را در جوامع غیر دینی مشاهده کرد.

فیلم‌های یاد شده در این بخش در تحریک مخاطبان به ویژه جوانان و نوجوانان به کارهای خلاف، نقش مهمی را ایفا می‌کنند. افرادی که پیش از تماشای این آثار، زمینه‌های شخصیتی، خانوادگی یا محیطی دارند، با شخصیت‌های محبوب این فیلم‌ها ارتباط برقرار می‌کنند و سعی دارند از آنان تقلید کنند و الگو بگیرند.

پی‌نوشت:

[1]. Public Enemies
[2]. The Assassination of Jess James by the coward Robert ford
[3]. Fast & furious
[4]. Dog Day Afternoon
[5]. Manhunter
[6]. The silence of the lambs
[7]. The American
برای اطلاع بیشتر: دین و سینما، جواد امین خندقی، نشر ولاء منتظر، قم، ص 200.