پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ برای بهتر روشن شدن مساله لازم است که ابتدا در واژه خانقاه و بدعت توضیح داده شود.
خانقاه محلی است که درویشان با سکونت در آن آداب و روش تصوف را اجرا می‌نمایند. اولین خانقاه برای صوفیان در رمله شام توسط فرمانروایی مسیحی ساخته شد. [1] و گفته‌شده قبل ازآن‌که صوفیه اسم خانقاه را برای محل عبادت خویش انتخاب نمایند، منزلگاه طبقات مانوی نیز به همین نام خوانده می‌شد. [2]
واژه بدعت از ریشه "بدع" به معنای پدید آمدن چیزی است که سابقه نداشته است: «بدعت عبارت است از پدید آوردن چیزی که در قرآن و سنت ریشه ندارد. بدعت را ازآن‌جهت بدعت می‌گویند که بدون آن صاحب شریعت آن مطلب را گفته باشد در دین وارد گردیده است.»[3]
با توجه به مطالب یادشده خانقاه به‌قصد جایگاه عبادت و برای کم‌رنگ کردن حضور مسلمین در مسجد به وجود آمده و موجب تفرقه بین مسلمین گردیده است و در هیچ‌یک از منابع اسلامی به آن اشاره نشده و در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) چیزی به نام خانقاه وجود نداشته است. پس قطعاً ازجمله بدعت‌هایی است که در تصوف به وجود آمده است. در اسلام مسجد محل عبادت است و تقدس و اهمیت خاصی دارد و ورود ناپاکان در آن بی‌احترامی نسبت به آن ازنظر شرع اسلام حرام است و نمازی که در مسجد به‌جا آورده می‌شود، اجر و ثوابی چند برابر دارد. [4] و بالاترین مسجد در اسلام مسجدالحرام است که کعبه قبله مسلمین در وسط آن قرار دارد و مراسم خاصی از طرف خداوند برای آن وضع شده است.
در روایات آمده است که هر که مسجدی بنا کند، هرچند به‌اندازه آشیانه کبوتر باشد، خداوند برای او خانه‌ای در بهشت می‌سازد. [5]
فقهای عظیم الشان شیعه به پیروی از مکتب اهل بیت (علیهم السلام) حضور در خانقاه را به‌قصد دعا و عبادت و اجرای مراسم مذهبی جایز نمی‌دانند. فقیه عالی‌قدر شیعه حضرت آیت‌الله گلپایگانی (رحمه الله علیه) در جواب به کسی که در خانقاه برای عبادت شرکت می‌نمود، فرمود: «واضح است که معبد مسلمانان مسجد است و رفتن به خانقاه اگر برای این باشد که گمان کنید در آنجا خصوصیت و شرافتی بر سایر امکنه دارد، بدعت و حرام است. علاوه بر آن این تشکیلات موجب تفرقه بین مسلمین و اختلاف و ضعف آنها می‌شود و ذکرهایی که در آنجا خوانده می‌شود، اگر سند و ملاک معتبر نداشته باشد، خواندنش به‌قصد ورود جایز نیست و اگر عبارت آن‌هم با عقاید حقه موافق نباشد، خواندنش مطلقاً حرام است.»[6]
هم‌چنین رفتن به خانقاه برای سوگواری ائمه اطهار (علیهم السلام) و اقامه فاتحه برای اموات و منبر رفتن در آنجا برای ختم فواتح و کمک کردن به ساختمان خانقاه را ترویج باطل تلقی نموده و جایز ندانسته است. [7] بنابراین ساختن خانقاه باعث اختلاف و تفرقه مسلمین می‌گردد و دشمنان از این اختلاف بهره‌برداری می‌کنند و بی‌جهت نیست که اولین خانقاه را یک فرمانده مسیحی برای صوفیان ساخت.
و نیز خانقاه محل تجمع دشمنان خدا و اسلام است، چون محل انجام بدعت‌های صوفیه است و انحرافات اخلاقی خانقاه نشینان بر کسی پوشیده نیست و خود صوفیه به آن اعتراف می‌کنند. مولوی وضعیت خانقاه‌ها را این‌گونه بیان داشته است:
خانقاهی کو بود بهتر مکان
من ندیدم یک زمان در وی امان
خانقاه چون این بود بازار عام
چون بود خرگله و دیوان خام
خر کجا ناموس و تقوی از کجا
خر چه داند خشیت و خوف‌ورجا8]
مطلب دیگر این‌که شباهت‌های زیادی بین خانقاه و مسجد ضرار وجود دارد. در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) منافقین خواستند مسجد بنا کنند. آیه 107 سوره توبه بر مذمت و کفر آنان نازل گردید. در این آیه مبارکه دو علت برای ضرار بودن مسجدی که منافقین می‌خواستند بنا کنند ذکرشده است؛ یکی تفرقه بین مسلمین و دیگری کمینگاه شدن برای دشمنان خدا و هاتف اصفهانی وضعیت خانقاه را شناخته، هشدار می‌دهد و می‌گوید: «به خانقه منه پا که صوفیان مستند.»[هاتف اصفهانی، دیوان اشعار، غزل 32] و عطار نیشابوری می‌گوید: «اندر میان صفه نشینان خانقاه- یک صوفی محقق پرهیزگار کو.»[9]
با مطالب گفته‌شده بالا و با توجه به گفته صوفیه که در مسائل شرعی باید به فقها رجوع شود، روشن شد که خانقاه محل مناسبی برای عبادت نیست چراکه از سوی فقها که حافظان حریم شریعت هستند شرکت در مراسم صوفیان منع شرعی دارد.

پی‌نوشت:
[1]. بهبهانی آقا محمدعلی، خیراتیه، بی نا، تهران، ج 1، ص 104
[2]. مصاحب غلامحسین، دایره المعارف فارسی، انتشارات فولوکس، ج 1، ص 298
[3]. طریحی فخرالدین، مجمع البحرین، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1408 قمری، ج 4، ص 298
[4]. صدوق محمد بن علی، من لا یحضر الفقیه، دفتر نشر اسلامی، قم، 1404 قمری، ج 2، ص 152
[5]. همان
[6]. گلپایگانی محمدرضا، مجمع المسائل، دارالقرآن، قم، 1414 قمری، ص 155
[7]. همان
[8]. جلال الدین محمد مولوی، مثنوی معنوی، هرمس، تهران، 1382، ص 1070
[9]. فرید الدین عطار نیشابوری، دیوان، غزل 706