پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_یکی دیگر از سوالاتی که درباره علم غیب امام علی علیه السلام مطرح است این است که: با این که امام علی طبق عقیده شیعه دارای علم غیب است، پس چرا از کارگزاران فاسد در حکومتش استفاده می کرد

مخالفین به قسمت هایی از نهج البلاغه برای مقصود خود استفاده میکنند از جمله:

امام علی (علیه السلام) در مورد یکی از عمال خود به نام منذر بن جارود عبدی که مرتکب خطا و اشتباه شده بود مینویسد:

«...همانا، شايستگى پدرت مرا نسبت به تو خوشبين نمود و گمان كردم همانند پدرت مى‏باشى و راه او راه می‌‏روى. ناگهان به من خبر دادند، كه در هواپرستى چيزى فروگذار نكرده، و توشه‏اى براى آخرت خود باقى نگذاشته‏اى، دنياى خود را با تباه كردن آخرت آبادان مىکنی‏ ... [1]

پاسخ:

نکته اول:

در زمانی که امام علی علیه السلام افرادی را به حکومت انتخاب می‌کرد، آن والیان افرادی صالح بودند، اگر چه بعدا دچار وسوسههای دنیوی میشدند. و امام موظف بودند طبق ظاهر فعلی افراد حکم کنند و از علم غیب استفاده

نمی‌کردند.

در حدیثی می‌خوانیم:

« إنّما أقضى بينكم بالبيّنات و الأيمان‏.تنها من در میان شما طبق گواهی گواهان و سوگندها دادرسى می‌کنم [2]

و اما درباره نامه ای(نامه امام به منذر بن جارود) که فرد شبهه کننده به آن استدلال کرده بود باید گفت که:

با دقت در متن این نامه، امام (ع) به ظاهر حال منذر و نیز سابقه خوب خانوادگی او نگاه کرده ، و طبق ظاهر حال او را شایسته گرفتن این مقام دیده است، ولی وقتی خلافی از او سر زد، بلافاصله عکس العمل نشان داد و او را مذمت

می‌کند.

پس این انتخاب امام حاکی از اشتباه حضرت در عملکرد نیست. بلکه بر اساس وظیفه اصلی و به صلاح کلی امت است تا بعد از امام ضوابط انتخاب افراد را بدانند هرچند از درون آن ها مطلع نیستند، پس به طور کلی ائمه هم مامورند به ظاهر عمل کنند. [3]

بله به درستی که ملاک حال فعلی افراد است و قرآن هم بر این اساس حکم می کند. به عنوان نمونه اول بلعم باعورا را مدح می کند ولی بعد او را مذمت میکند

وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها وَ لكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ ذلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُون‏.

 و اگر مى‌خواستيم، (مقام) او را با اين آيات (و علوم و دانشها) بالا مى‌‏برديم؛ (اما اجبار، بر خلاف سنت ماست؛ پس او را به حال خود رها كرديم) و او به پستى گراييد، و از هواى نفس پيروى كرد! مثل او همچون سگ (هار) است كه اگر به او حمله كنى، دهانش را باز، و زبانش را برون مى‌آورد، و اگر او را به حال خود وا گذارى، باز همين كار را مى‌كند؛ (گويى چنان تشنه دنيا پرستى است كه هرگز سيراب نمى‌شود! (اين مثل گروهى است كه آيات ما را تكذيب كردند؛ اين داستان ها را (براى آنها) بازگو كن، شايد بيانديشند (و بيدار شوند). [4]

همانطور که ملاحظه می‌کنید در این آیه قرآن اول بلعم باعورا آن دانشمند دنیا پرست را مدح می‌کند و می‌فرماید ما آیات خود را به او دادیم ولی بعدا او را تشبیه به سگ می‌کند. پس ملاک و معیار، حال فعلی افراد است

نکته دوم:

کسانی که به نهج البلاغه برای اثبات عدم علم غیب امام استناد میکنند چرا به قسمت های دیگر نهج البلاغه درباره پیشگویی ها و علم غیب امام دقت نمیکنند. در چندین قسمت نهج البلاغه امام به علم غیب خود اشاره میکند

«فَاسْأَلُونِی قَبْلَ اَنْ تَفْقِدُونِی فَوَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لا تَسْأَلُونِی عَنْ شَی ءٍ فِیما بَیْنَکُمْ وَبَیْنَ السّاعَةِ وَلا عَنْ فِئَةٍ تَهْدِی مِائةً وَتُضِلُّ مِائَةً اِلاَّ اَنْبَأْتُکُمْ بِناعِقِها وَقائِدِها...؛ پس از من بپرسید پیش از آنکه مرا نیابید، سوگند به خدایی که جانم در دست اوست، نمیپرسید از چیزی که میان شما تا روز قیامت میگذرد و نه از گروهی که صد نفر را هدایت یا گمراه سازد، جز آنکه شما را آگاه میسازم (و پاسخ میدهم) و از آنکه مردم را بدان میخواند، و آن که رهبریشان میکند... .» [5 ]

نکته سوم:

علم غیب ائمه، ذاتی نیست بلکه اکتسابی است، خدا به پیامبر عطا کرده است و پیامبر آن را به ائمه انتقال داده است

امام در نهج البلاغه به این امر اشاره می کند

وَالَّذِی بَعَثَهُ بِالْحَقِّ، وَاصْطَفاهُ عَلَی الْخَلْقِ ما اَنْطِقُ اِلاَّ صادِقا وَقَدْ عَهِدَ اِلَیَّ بِذلِکَ کُلِّهِ، وَبِمَهْلِکِ مَنْ یَهْلِکُ وَمَنْجی مَنْ یَنْجُو وَمَآلِ هذَا الاْمْرِ وَما اَبْقی شَیْئا یَمُرُّ عَلی رَأْسِی اِلاَّ اَفْرَغُهُ فِی اُذُنَیَّ وَاَفْضی بِهِ اِلَیَّ؛

به خدایی که او (محمد) را به حق برانگیخت و او را بر مخلوقات برگزید، جز به راستی سخن نگویم و به راستی [پیامبر اسلام] همه دانشها را به من سپرده است و از محل هلاکت آن کس که هلاک میشود و جای نجات کسی که نجات مییابد و پایان این حکومت، [همه را به من خبر داده و مرا آگاه نموده است.] هیچ حادثه ای بر من نگذشت، جز آنکه در گوشم نجوا کرد و مرا مطلع ساخت.» [ 6]

نتیجه:

امام علی داری علم غیب است و در انتخاب کارگزاران ملاک ایشان حال فعلی افراد است.

منابع:

[1 ] نهج البلاغه، نامه 71
[2 ] الكافي،کلینی، ج 7، ص 414
[3 ] خلاصه ای از کتاب پیام امیرالمومنین (ع) آیت الله مکارم، ج 11، نامه 71
[4 ] اعراف آیه ۱۷۶
[5 ] خطبه 92 نهج البلاغه
[6 ] نهج البلاغه خطبه ۱۷۵