پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب _ ادیان الهی همواره بر تشکر و سپاس‌گذاری از خالق منان تاکید کرده‌اند. دین مقدس اسلام هم با ادامه و نشر همین دیدگاه، راه صحیح حمدگویی را در استفاده‌ی درست و شرعی از نعمت‌ها بیان کرده‌ و آن را مهمّ برشمرده است. از بارزترین نعمت‌های الهی، اندام بینایی و چشم است که هر گونه توضیحی در رابطه با ضرورت و نقش آن در زندگی بشر غیر ضروری به نظر می‌رسد. دید بصر و قدرت بینایی از مهمترین حواس شش‌گانه بوده که فقدان آن باعث فلج شدن زندگی پویا‌ می‌شود. 

اما درباره‌ی استفاده‌ی صحیح و مشروع از این نعمت، اسلام عزیز سفارشات زیادی را بیان داشته است و حدود و قصور استفاده از این نعمت را ترسیم کرده تا وسیله‌ای برای فلاح و رستگاری انسان گردد و نه اینکه خدایی ناکرده مایه‌ی سقوط در دوزخ شود. یکی از آفات سوء استفاده از این نعمت مهم، چشم چرانی و نگاه حرام است که شرعاً و اخلاقاً کاری ناپسند و نادرست است. نظر کردن به چیزی که خداوند متعال آن را دوست ندارد، دهن کجی به فرمان منع از جانب خدا و ناشکری در برابر نعمت او و ظلم به نفس است و آینده‌ی انسان را به خطر جدی می‌اندازد.

نگاه آلوده به گناه دریچه‌ی ورود به انحرافات جنسی بوده و آغاز سقوط به منجلاب شهوات است. امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند: اَلنَّظرَهُ بَعْدَ النًّظرَهِ تَزرِعُ فی الْقَلبِ الشَّهْوَهَ وَ کَفی بِها لِصاحِبِها فِتْنَه[۱] چشم چرانی، تخم شهوت را در دل می کارد و چنین کاری برای نگاه کننده کافی است که منشأ فتنه گردد. وقتی چشم انسان منظره‌ای را می‌نگرد که مطابق با امیال نفسانی اوست، طبعاً آن را می‌طلبد و به برای بدست آوردنش حاضر به هر کاری هست.

حضرت امام محمد باقر علیه السلام جریانی را از جوانی نقل می کنند که نگاه حرامی انجام داد و پیش رسول خدا رفت؛ جوانی از انصار، در مدینه با زنی برخورد کرد. پوشش بانوان در آن مقطع زمانی به این صورت بود که، مقنعه زن‌ها تا پشت گوششان را می‌پوشاند و صورت و گردن ایشان نمایان بود، جوان به آن زن خیره شد و چشم از او بر نداشت. همین طور که با نگاه به پشت سرش آن زن را تعقیب می‌کرد، وارد کوچه‌ای شد و صورتش به استخوانی که از دیوار بیرون زده بود برخورد و شکافت. جوان به خود آمد و دید خون از صورتش جاری است. با خود گفت: به خدا سوگند! نزد رسول خدا می‌روم و این ماجرا را با او در میان می‌گذارم.او نزد پیامبر رفت. پیامبر صلی الله علیه وآله از حال او جویا شد و جوان جریان را نقل کرد. همین لحظه جبرئیل نازل شد و این آیه از طرف خداوند نازل کرد که؛ قُل لِلمؤمِنینَ یغُضُّوا مِنْ اَبْصارِهِمْ وَ یَحفَظُوا فُرٌجَهُمْ ذلِکَ اَزْکی لَهٌم اِنًَّ اللهَ خَبیرٌ بِما یَصْنَعونَ[2] به مؤمنان بگو چشمان خود را فرو بندند و دامن خود را حفظ کنند،این برای آنها پاکیزه تر است و خدا به آنچه می کنند، آگاه است. پس از آن فرمود: «وَ قُلْ لِلْمؤمِناتِ یَغْضُضنَ‌مِنْ اَبْصارِهنَّ وَ یَحفَظنَ‌ فُروجَهُنًّ…»[3] به زنان با ایمان بگو چشمانشان را (از نامحرم) فرو بندند و دامن خود را حفظ کنند. این داستان در کتاب کافی نقل شده است.[4]

آثار و نتایج خوبی در روایات برای شخصی که چشم خود را بر محارم الهی ببندد ذکر شده است. حیای چشم و دوری از چشم چرانی باعث دیدن عجائب خلقت و بصیرت انسان نسبت به دنیای اطراف خواهد شد و به لطف الهی چیزهایی را می بیند و درک می‌کند که سایرین از رؤیت آن عاجزند.[5] همچنین وقتی کسی دیده‌ی خود را حفظ کند، فضای قلب و دل خود را آرام نگه داشته و هوس را از خود دور کرده است. همان‌طور که باباطاهر سروده است.

زدست دیده و دل هر دو فریاد
که هر چه دیده بیند دل کند یاد

بسازم خنجری نیشش ز فولاد
زنم بر دیده تا دل گردد آزاد

از دیگر آثار حیای چشم، چشیدن حلاوت و شیرینی عبادت و طعم بندگی به درگاه خداوند است و کسی که خود را وقت خداوند نمود، بی‌نیاز از خواسته‌های دنیوی خواهد شد و دنیا را پلی برای گذر و استراحت گاهی موقت خواهد یافت.

بهترین راه رهایی از ناپاکی چشم را مولی امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودهاند که؛ اگر یکی از شما زنی را دید و خوشش آمد، چشم از او برداشته، نزد همسر خود رود که آنچه او دیده است، همسرش نیز دارد و مواظب باشد که شیطان را بر دل خویش راه ندهد و آن که متأهل نیست، دو رکعت نماز بخواند و خدا را زیاد سپاس گوید و صلوات بر پیامبر و خاندانش فرستد، آنگاه از فضل خدا بخواهد و خدا نیز با رحمت خویش او را از راه مباح بی نیاز میگرداند.[6]

پی نوشت:

1- وسائل الشیعه، ج 14، ص 139 / روضه المتقین، ج ۹،‌ص ۴۳۴.

2- سوره نور، آیه 31.
3- سوره نور، آیه 31.
4- فروع کافی، ج ۵، ص ۵۲۱. 
5- رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: «غُضُّوا اَبْصارَکُم تَرَوْنَ الْعَجائِبَ» بحارالانوار، ج 101، ص 41.
6- تفسیر نورالثقلین، ج ۳، ص ۵۸۹.