جالب این‌که هر دو روایت از یک سلسله سند برخوردار است و این تنافض آشکار حاکی از اضافه شدن این دو نام توسط برخی مغرضین به آن گزارش تاریخی، برای رسیدن به اهداف خاصی است.
شاید دلیل جعل این قضیه آن باشد که مردم طبرستان از ابتدا با اسلام اهل بیت آشنا شدند، اما امویان و عباسیان که تحمل چنین چیزی برایشان سخت بود دست به جعل این گزارش زدند تا از محبت مردم طبرستان نسبت به اهل بیت بکاهند.

بلاذری نیز در فتوح البلدان این گزارش را نقل کرده[3] ولی سندی برای آن ذکر نکرده است.
گذشته از ضعف سندی مشکل دیگری که در این روایت دیده می‌شود آن است که صاحب فتوح البلدان، گزارش خود را در ابتدا با فعل قالوا (می‌گویند) شروع کرده و به شرح داستان فتح طبرستان پرداخته و سپس هنگام ذکر حضور حسنین (علیهماالسلام)، از فعل مضارع مجهول (یقال) استفاده کرده است و می‌دانیم که فعل مضارع مجهول، دال بر این است که این مطلب مورد قبول خود نویسنده کتاب نبوده است، بلکه این جریان برای او حکایت شده، ولی خود وی آن را در کتب معتبر ندیده است و تنها حکایت دیگران را نقل کرده است.
لازم به ذکر است که نقل این مطلب در برخی کتاب‌های تاریخی دیگر که متاخر از طبری و بلاذری هستند نیز نمی‌تواند به عنوان دلیلی بر صحت این جریان تلقی شود؛ چرا که به دلیل تاخر زمانی آن کتب از تاریخ طبری و فتوح البلدان، احتمال این‌که آن‌ها نیز این جریان را به خاطر تبعیت از نقل آن در تاریخ طبری و بلاذری، ذکر کرده باشند، بسیار قوی و قابل تامل است.

نکته دیگری که تعمد بر جعل این گزارش را در زمان عباسیان افزایش می‌دهد این است که بعضی از افرادی که پس از طبری و بلاذری این قضیه را نقل کرده‌اند فقط اسم امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) را ذکر کرده‌اند و اسم بقیه افرادی که در تاریخ طبری آمده را نقل نکرده‌اند،[4] یعنی اصرار داشته‌اند حتما اسم این دو بزرگوار نوشته شود.

دلایل عقلی بر عدم حضور حسنین (علیهماالسلام) در فتح ایران:

دلیل اول: در تاریخ خلیفه و یعقوبی که هر دو مقدم بر طبری هستند اسمی از حضور امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) در فتح ایران نیامده است.[5]
دلیل دوم : از این گزارشات به دست می‌آید که فتح ایران در زمان عثمان انجام شده است و زمان عثمان، زمانی بوده که حضرت علی (علیه‌السلام) در بسیاری از موارد تقیه نمی‌کردند و در حد مشاوره نیز به عثمان کمک نمی‌کردند تا چه رسد به اعزام فرزندان خودشان به جنگ‌ها.
دلیل سوم : در جنگ صفین وقتی امام حسن (علیه‌السلام) به میدان رفت امام علی فرمودند: «از طرف من جلوی این جوان را بگیرید تا با مرگش پشت مرا نشکند که من از رفتن این دو (امام حسن و امام حسین علیهماالسلام) به میدان نبرد دریغ دارم، تا مبادا با مرگ آن دو نسل رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) قطع شود.[6]
چگونه امکان دارد با چنین اکراهی حضرت حاضر شده باشند فرزندانشان فرسنگ‌ها دورتر برای جنگ بروند، آن هم در زمان عثمان!!

با توجه به این دلایل و عدم ذکر شرکت حسنین در فتوحات در منابع شیعی به قطع می‎توان گفت داستان شرکت آنان در فتوحات ساخته و پرداخته خلفای بنی‌امیه و بنی‌عباس است تا از نفوذ فرزندان آنان در مناطق شمال ایران جلوگیری کنند.

پی‌نوشت:

[1]. تاريخ ‏الطبري،ج‏4،ص:269
[2]. تاريخ ‏الطبري،ج‏4،ص:270
[3]. فتوح‏ البلدان،ص:326
[4]. البدء و التاريخ،ج‏5،ص:198
[5]. تاريخ ‏خليفة،ص:96 تاريخ ‏يعقوبى/ترجمه،ج‏2،ص:59
[6]. تاریخ طبری ،ج 4 ص 440 ،الفصول المهمه ،ص 82، شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج 1 ص 244