پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ اقوال‌ مختلفی برای مبرا دانستن عایشه در جنگ جمل ذکر شده است، اما چرا اهل سنت به معتبرترین کتاب خود یعنی صحیح بخاری رجوع نمی‌کنند تا معلوم شود عایشه در جنگ جمل چه نقشی داشته است؟ آیا مقصر بوده است یا نه؟
- روایت اول: در صحیح بخارى به نقل از ابوبکره آمده است که عدم پیوستن به لشکر بصره را فرماندهى عائشه دانسته است: «از ابوبکره نقل شده است که به راستى خداوند به من سود رساند، زمانى که مى‌خواستم به یاران جمل بپیوندم و به همراه آن‌ها بجنگم، به یاد کلامى از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) افتادم. وقتى به آن حضرت خبر رسید که مردم فارس دختر کسرى را به عنوان پادشاه انتخاب کرده‌اند، فرمود: هیچ گاه سعادت‌مند نمى‌شود قومى که فرمانده آن‌ها یک زن باشد.»[1] طبق این روایات، أبابکره که از اصحاب رسول خدا (صلى الله علیه و آله) است، دلیل عدم پیوستن خود را به یاران جمل را فرماندهى عائشه دانسته است. آیا اهل سنت پاسخی منطقی برای این حدیث دارند؟ آیا واضحتر از این حدیث از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است که فرمودند: «هیچ گاه سعادت‌مند نمى‌شود قومى که فرمانده آن‌ها یک زن باشد.»
- روایت دوم: «وقتی طلحه و زبیر و عایشه به بصره آمدند، علی (علیه السلام) عمار بن یاسر و حسن بن علی(علیه السلام) را به نزد ما فرستاد و آن دو پیش ما آمده و به منبر رفتند و حسن بن علی (علیه السلام) در بالای منبر قرار گرفت، و عمار بن یاسر پایین تر از او، و ما نزد آن دو اجتماع کردیم، و من از عمار شنیدم که می‌گفت: همانا عایشه به بصره رفته است، و به خدا سوگند که عایشه همسر پیامبر شماست در دنیا و آخرت، ولی خدای تبارک و تعالی شما را آزمایش کرده تا معلوم سازد که آیا از او اطاعت و پیروی می‌کنید یا از عایشه!»[2]
- روایت سوم: این روایت در کتاب حاکم نیشابوری ذکر شده است و در پایان روایت حاکم تصریح به صحت این روایت می‌کند: « از عمره دختر عبد الرحمن نقل شده است که وقتى على بن أبى طالب علیه السلام قصد حرکت به سوى بصره را داشت، پیش ام سلمه همسر گرامى رسول خدا (صلى الله علیه و آله) آمد تا با او وداع نماید، ام سلمه فرمود: برو که خداوند حافظ و پشتیبان تو است، به خدا سوگند که تو با حق هستى و حق با تو است، اگر نبود این که من دوست نداشتم از دستور خدا و پیامبرش سرپیچى کنم؛ چرا که خداوند به ما دستور داده است که در خانه‌هاى خودمان بمانیم، با تو مى‌آمدم؛ ولى به خدا سوگند که برترین شخص در نزد من و عزیزتر از جانم؛ یعنى فرزندم عمر را با تو همراه مى‌کنم.»[3]
طبق این روایت و دستور قرآن، چرا عایشه در خانه نماند و جنگ جمل را به راه انداخت؟ آیا عمل عایشه مخالف قرآن نبوده است؟ قرآن در آیه‌ای خطاب به زنان پیامبر می‌فرماید: «وَ قَرْنَ‏ في‏ بُيُوتِكُن‏ [احزاب/33] و در خانه‌‏هاى خود بمانيد».
محمد ناصرالدین ألبانی می‌گوید: «ما هیچ شکی نداریم که خروج ام المومنین (عایشه) از اساس و بنیان، غلط بوده و برای همین نیز وقتی عایشه تحقق خبر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در منطقه حواب را فهمید، تصمیم به رجوع و برگشتن گرفت. ولی زبیر با این جمله که "شاید خداوند بخواهد به واسطه تو، میان مردم صلح برقرار نماید" او را قانع کرد که برنگردد و ما نیز هیچ شکی نداریم که او (زبیر) نیز در این امر خطا نموده است عقلا هیچ چاره‌ای نداریم که بگوییم یکی از دو گروهی که با هم مقاتله کرده و در این میان صدها نفر کشته شده اند اشتباه کرده است و بی‌شک، عایشه خطا کار است به دلایل زیاد و واضح همانند پشیمانی وی از خروجش! و این عمل نیز شایسته فضل و کمال وی می‌باشد و نشان می‌دهد که خطای وی از نوع خطاهای بخشیده شده بلکه ماجور می‌باشد.»[4]
البانی ابتدا اقرار می‌کند که عایشه خطا کرده است ولی بعد حس تعصب او اجازه نمی‌دهد که تمام حقایق را بیان کند، لذا می‌گوید: «عمل عایشه ماجور است». به راستی چطور ممکن است که خون صدها فرد بی‌گناه در این جنگ که مسبب اصلی آن عایشه بوده است، ریخته شود و در عین حال عایشه مأجور هم باشد؟

پی‌نوشت:

[1]. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ریاض، دارالسلام للنشر و التوزیع، الطبعه الثانیه، 1999م، ص753، کتاب فضایل اصحاب النبی، ح4425، «عن أبی بَکْرَةَ قال لقد نَفَعَنِی الله بِکَلِمَةٍ سَمِعْتُهَا من رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم أَیَّامَ الْجَمَلِ بَعْدَ ما کِدْتُ أَنْ أَلْحَقَ بِأَصْحَابِ الْجَمَلِ فَأُقَاتِلَ مَعَهُمْ قال لَمَّا بَلَغَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم أَنَّ أَهْلَ فَارِسَ قد مَلَّکُوا علیهم بِنْتَ کِسْرَى قال لَنْ یُفْلِحَ قَوْمٌ وَلَّوْا أَمْرَهُمْ امْرَأَةً.» جهت مشاهده تصویر کلیک کنید
[2]. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ریاض، دارالسلام للنشر و التوزیع، الطبعه الثانیه، 1999م، ص1224، کتاب فضایل اصحاب النبی، ح7100 «لَمَّا سَارَ طَلْحَةُ وَالزُّبَیْرُ وَعَائِشَةُ إِلَى الْبَصْرَةِ بَعَثَ عَلِیٌّ عَمَّارَ بْنَ یَاسِرٍ وَحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ فَقَدِمَا عَلَیْنَا الْکُوفَةَ فَصَعِدَا الْمِنْبَرَ فَکَانَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ فَوْقَ الْمِنْبَرِ فِی أَعْلَاهُ وَقَامَ عَمَّارٌ أَسْفَلَ مِنْ الْحَسَنِ فَاجْتَمَعْنَا إِلَیْهِ فَسَمِعْتُ عَمَّارًا یَقُولُ إِنَّ عَائِشَةَ قَدْ سَارَتْ إِلَى الْبَصْرَةِ وَ وَاللَّهِ إِنَّهَا لَزَوْجَةُ نَبِیِّکُمْ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَلَکِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَتَعَالَى ابْتَلَاکُمْ لِیَعْلَمَ إِیَّاهُ تُطِیعُونَ أَمْ هِیَ» جهت مشاهده تصویر کلیک کنید
[3]. نیشابوری، المستدرك على الصحيحين للحاكم، شماره حدیث 4588، مصدر الكتاب: موقع جامع الحديث
[4]. آلبانی، سلسلة الأحاديث الصحيحة ج 1 ص 854 ، دار النشر : مكتبة المعارف للنشر والتوزيع، الرياض 1415 ه – 1995 م