پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ این روزها جهان مسیحی در تدارک جشن میلاد مسیح کریسمس است. امروزه اکثر مسیحیان روز 25 دسامبر را تولد حضرت عیسی(علیه السلام) می دانند اما در حقیقت، ایشان در این روز به دنیا نیامدند. از کتاب مقدس و نوشته های مسیحی نمی توان تاریخ دقیقی از روز ولادت مسیح استنباط کرد، اما اینکه چگونه شد که مسیحیان روز 25 دسامبر را به عنوان کریسمس جشن می گیرند هم جای سوال دارد.

طبق آنچه که محققین باور دارند روز 25 دسامبر از اعیاد مهم در آیین مهر(میترا) پرستی در باستان بوده است. مهرپرستان به بهانه زایش نور، چند روز اول زمستان را جشن می گرفته اند و از آنجایی که این آیین حریف سختی برای مسیحیت به شمار می امد، مسیحیان درصدد استحاله ی این روز به نفع دین خودشان بر آمدند و تولد مسیح را در 25 دسامبر که از جشن های مهرپرستان بود، برگزار کردند.  این مطلب را بسیاری از مسیحیان نیز باور دارند و برای اثبات این ادعا به سراغ یکی از مقامات دینی کلیسای ارمنی یعنی جناب اسقف ارداک مانوکیان می رویم.

ارداک مانوکیان که از سال 1959 تا 1999 م، به مدت 38 سال رهبر ارامنه ایران بود؛ در کتاب جشن‌های کلیسای ارمنی می نویسد:
«جالب است بدانیم که کلیسای لاتین چرا و به چه علت تصمیم گرفت که جشن میلاد مسیح را در ۲۵ دسامبر برگزار کند. تا سده ی چهارم میلادی، همه ی مسیحیان جشن ظهور خداوندی را به گونه ای یکسان در ۶ ژانویه برگزار می کردند. کلیسای لاتین در سده ی چهارم تصمیم گرفت که میلاد مسیح را در ۲۵ دسامبر و تعمید را در ۶ ژانویه جشن بگیرد. در سال های ۳۳۶-۳۳۵ میلادی بود که کلیسای رم رسماً تصمیم گرفت که را در ۲۵ دسامبر جشن بگیرد. این تغییر علتی منطقی داشت. مهم ترین علت آن بود که جشن میترا ایزد خورشید که از دوران بت پرستی برجای مانده در هر سو گسترده شده و محبوب ترین و مردمی ترین جشن ها بود، در رم در ۲۱ تا ۳۱ دسامبر برگزار می شد اما پرشکوه ترین مراسم آن در ۲۵ دسامبر برگزار می شد. ۲۵ دسامبر روز تولد میترا بود که در اروپا، خاصه در رم، در مراسمی پرشکوه جشن می گرفتند، کاهنان آتش می افروختند و مردم شادمانی می کردند. میترا یعنی ایزد خورشید در همه ی دین ها به ویژه دین های مشرق زمین گرامی ترین و مردمی ترین ایزدان بود. آن جشنی بود در پیوند با روشنی و آتش که در رم جشن های ساتورنایی نــام داشت، در مصر به ایزد خورشید معروف بود، در ایران و کشورهای دیگر با نام اصیلش، میترا نامیده می شد. مسیحیت نتوانست جلودار برگزاری آن جشن شود، تا سده ی چهارم میلادی روز تولد میترا را با نام میلاد ایزد خورشید بی شکست در ۲۵ دسامبر برگزار می کردند و جشن می گرفتند.
یادآور شویم که در سال ۲۷۴ میلادی قیصر اورلیوس برای ایزد خورشید نیز پرستشگاهی پرشکوه ساخت و در سده بعدی؛ قیصر ژولیوس آن را به مانند ایزد پشتیبان اعتبار قیصران ارج بیشتری نهاد. قیصر اورلیوس، سرانجام بر آن شد که میلاد ایزد خورشید را در ۲۵ دسامبر جشن بگیرند. پرستشگاه میترا که پرشکوهترین و مجلل‌ترین پرستشگاه رم بود در جای
کنونی واتیکان قرار داشت.

پرستشگاه میترا پس از ساخت کلیسای پتروس مقدس نیز مورد احترام، توجه و پرستش مردم بود، برای آنکه برگزاری جشن های میترا را در ۲۵ دسامبر پایان دهند، قرار بر آن گرفت که در همان تاریخ به جای برگزاری جشن میلاد ایزد خورشید، روز میلاد مسیح را به عنوان روز میلاد خورشید عدالت، جشن بگیرند.

کلیسای رم در سال ۴۵۱م در همایش کالکدون، برای برچیدن برگزاری جشن ایزد خورشید، روز ۲۵ دسامبر را روز میلاد مسیح به مثابه خورشید راستین و دادگر تعیین کرد؛ بدین سان ایزد خورشید یعنی میترا یا ایزد بی شکست به آرامی فراموش شد و روز ۲۵ دسامبر روز جشن میلاد مسیح نام گرفت.»(1) لذا روز میلاد مهر در آیین مهرپرستان به روز تولد مسیح تغییر عنوان داد تا بدین گونه مسیحیت جای میترائیسم در دنیای باستان را گرفت.

پی نوشت:
(1). ارداک مانوکیان، جشن های کلیسای ارمنی، ترجمه کارون سرکیسیان، چاپ اول، ویرایش دوم، نشر نائیری 1397، ص 70