پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ رئیس جمهور پس از مقام رهبری، عالی‌‏ترین مقام رسمی كشور است و مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوه مجریه را جز در اموری كه مستقیماً به رهبری مربوط می‏‌شود، بر عهده دارد.

طبق اصل صد و سی‏ و یكم قانون اساسی، در صورت‏ فوت‏، عزل‏، استعفاء، غیبت‏ یا بیماری‏ بیش‏ از دو ماه‏ رئیس‏ جمهور و ...‏ و یا امور دیگری‏ از این‏ قبیل‏، معاون‏ اول‏ رئیس‏ جمهور با موافقت‏ رهبری،‏ اختیارات‏ و مسئولیت‌های‏ وی‏ را بر عهده‏ می‌‏گیرد و شورایی‏ متشکل‏ از رئیس‏ مجلس‏ و رئیس‏ قوه‏ قضائیه‏ و معاون‏ اول‏ رئیس‏ جمهور، موظف‏ است‏ ترتیبی‏ دهد که‏ حداکثر ظرف‏ مدت‏ پنجاه‏ روز، رئیس‏ جمهور جدید انتخاب‏ شود. در صورت‏ فوت‏ معاون‏ اول‏ و یا امور دیگری‏ که‏ مانع انجام‏ وظایف‏ وی‏ گردد و نیز در صورتی‏ که‏ رئیس‏ جمهور، معاون‏ اول‏ نداشته‏ باشد، مقام‏ رهبری‏ فرد دیگری‏ را به‏ جای‏ او منصوب‏ می‌‏کند.[1]

پس از شهادت رئیس جمهور در تاریخ 30 اردیبهشت، می‌بایست نهایتاً تا 18 تیر رئیس‏ جمهور جدید انتخاب‏ شود. طبق زمان‌بندی اعلام شده، 8 تیرماه انتخابات چهاردهم ریاست جمهوری برگزار می‌گردد. رئیس ‏جمهور با اكثریت مطلق آراء شركت‌‏كنندگان، انتخاب می‏‌شود؛ ولی اگر در دور نخست، هیچ ‏یك از نامزد‏ها چنین اكثریتی به دست نیاورد و این انتخابات به دور دوم برود، انتخابات دور دوم در جمعه بعد، در تاریخ 15 تیرماه برگزار می‌شود.

اگر در فاصله ده روز پیش از رأی‏‌گیری، یكی از نامزدهایی كه صلاحیت او طبق قانون احراز شده، فوت كند، انتخابات به مدت دو هفته به تأخیر می‌‏افتد. اگر در فاصله دور نخست و دور دوم نیز یكی از دو نفر حائز اكثریت دور نخست فوت كند، مهلت انتخابات برای دو هفته تمدید می‏‌شود.[3]

رئیس ‏جمهور برای مدت چهار سال، با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌‏شود و انتخاب مجدد او، به صورت متوالی تنها برای یك دوره دیگر بلامانع است.[4] بنابراین یک رئیس جمهور نمی‌تواند بیش از 8 سال متوالی رئیس جمهور باشد، ولی می‌توان با یک فاصله چهار ساله، بار دیگر به مدت هشت سال که با دو انتخابات چهار ساله صورت می‌پذیرد، سکّان ریاست جمهوری را به عهده بگیرد.

اگر رئیس جمهور بخواهد استعفا دهد، استعفایش را به رهبر تقدیم می‏‌كند و تا زمانی كه استعفای او پذیرفته نشده است، به انجام وظایف خود ادامه می‏‌دهد.[5]

وزرا توسط رئیس‏ جمهور تعیین‏ و برای‏ گرفتن‏ رأی‏ اعتماد به‏ مجلس‏ معرفی‏ می‌‏شوند. با تغییر مجلس‏، گرفتن‏ رأی‏ اعتماد جدید برای‏ وزرا لازم‏ نیست‏.[6] ریاست هیئت وزیران با رئیس ‏جمهور است كه بر كار وزیران نظارت دارد و با اتخاذ تدابیر لازم به هماهنگ ساختن تصمیم‌‏های وزیران و هیئت دولت می‏‌پردازد و با همكاری وزیران، برنامه و خط مشی دولت را تعیین و قوانین را اجرا می‏‌كند.[7] رئیس ‏جمهور در برابر مجلس، مسئول اقدامات هیئت وزیران است.

در مدتی كه اختیارات و مسئولیت‏‌های رئیس‏ جمهور بر عهده معاون اول یا فرد دیگری است، وزرا را نمی‌‏توان استیضاح كرد یا به آنان رأی عدم اعتماد داد و نیز نمی‌‏توان برای تجدیدنظر در قانون اساسی و یا امر همه‌‏پرسی اقدام کرد.[2] بنابراین در این مدت کمتر از 3 ماه، تا انتخاب وزرای رئیس جمهور جدید مانده، وزرای فعلی باید کار خود را ادامه دهند و استیضاح نمی‌شوند.

رئیس جمهور، معاونان رئیس جمهور، وزیران و كارمندان دولت نمی‌‏توانند بیش از یك شغل دولتی داشته باشند و داشتن هر نوع شغل دیگر در مؤسساتی كه تمام یا قسمتی از سرمایه آن متعلق به دولت یا مؤسسات عمومی است و نمایندگی مجلس شورای اسلامی و وكالت دادگستری و مشاوره حقوقی و نیز ریاست و مدیریت عامل یا عضویت در هیئت مدیره انواع مختلف شركت‏‌های خصوصی، جز شركت‏‌های تعاونی ادارات و مؤسسات، برای آنان ممنوع است. سِمَت‏‌های آموزشی در دانشگاه‏‌ها و مؤسسات تحقیقاتی، از این حكم مستثنا است.[8]

دارایی رئیس ‏جمهور، معاونان رئیس ‏جمهور، وزیران و همسر و فرزندان آنان، قبل و بعد از خدمت، توسط رئیس قوه قضائیه رسیدگی می‏‌شود كه بر خلاف حق افزایش نیافته باشد.[9]

این قوانین، قسمتی از قانون اساسی درباره قوه مجریه است که در ماه جاری اجرا خواهد شد.

پی‌نوشت:
[1]. اصل 131 قانون اساسی.
[3]. اصل 120 قانون اساسی.
[4]. اصل 114 قانون اساسی.
[5]. اصل 130 قانون اساسی.
[6]. اصل 133 قانون اساسی.
[7]. اصل 134 قانون اساسی.
[2]. اصل 132 قانون اساسی.
[8]. اصل 141 قانون اساسی.
[9]. اصل 142 قانون اساسی.