پایگاه جامع فرق ادیان و مذاهب - لعن صریح و معین و به نام بزرگان اهل سنت، خصوصاً خلفا، پشتوانه‏‌ی محکمی در روایات و معارف شیعه ندارد؛ روایاتی را که در اثبات این مطلب مورد استناد قرار می‌‌دهند، قابل مناقشه و غیرقابل دفاع است؛ همچنین روایات فراوانی از ائمه معصومین (علیهم‌السلام) در نهی از لعن صریح و علنی بزرگان و مقدسات اهل سنت در دست است که سیره آنان را می‌رساند.
درباره روایاتی که منابع شیعه، دعوت به لعن صریح و با نام و نشان کرده‌، این نکات را می‌توان ذکر کرد:

- اکثر این روایات، از لحاظ سندی و محتوایی مورد مناقشه بوده و قابل استناد نیست.
عاملی می‌‏نویسد: «روایت صحیح و یا ضعیفی که در آن به لعن ابوبکر و عمر و عثمان امر شده باشد، یافت نمی‌‏شود. در منابع شیعه و اهل سنت، روایت شده است که امیرالمؤمنین در قنوت خویش، معاویه، عمروعاص، ابوموسی اشعری و ابوالاعور و غیر آنها (حبيب بن مسلمه و بسر بن أرطاة) را لعن می‏‌کرد. بعضی از فقهاء، علت این کار را جنگ فی مابین آنها دانسته‌اند.»[1]
برخی از روایات استنادی، در جلد سی‏ بحارالانوار باب 20 گردآوری شده است؛ در تحقیق جامعی که پیرامون روایات این باب از جلد 30 بحارالانوار صورت پذیرفته است، مشخص شده است که از مجموعه 172 روایت گرد آمده، فقط شش روایت، معتبر و مورد اعتناست و باقی آنها غیر معتبر بوده و شواهد و قرائن بر جعلی بودن آنها حکایت می‏‌کند! همچنین روایات دیگری نیز در این کتاب از روایات جعلی ناصبی‌ها ذکر شده است.[2]

- این روایات ساخته دشمنان اهل‏ بیت (علیهم‌السلام) برای بدنام کردن ایشان است.
امام باقر (علیه‌السلام) می‏‌فرماید: «چیزهایی از ما نقل کردند که ما نگفتیم و انجام ندادیم، (هدفشان نیز این بود) تا ما را مورد غضب مردم قرار دهند.»[3]
از امام رضا (علیه‌السلام) نیز در مورد روایاتی که در آنها برخی از مخالفین، با نام و نشان، مورد لعن و منقَصت قرار گرفته‌‏اند، این روایت آمده که ابراهیم بن ابومحمود می‌گوید: به امام رضا (علیه‌السلام) گفتم: در میان ما اخباری در فضائل امیرالمؤمنین و فضیلت شما اهل بیت وجود دارد که از اخبار مخالفان شماست و ما مثل آنها را نزد شما نمی‌شناسیم، آیا به آنها معتقد شویم؟ امام فرمودند: مخالفان ما اخباری در حق ما جعل کرده (و آنها را به سه دسته تقسیم کردند):
قسم اول: اخبار غلوّ درباره ما؛ قسم دوم: اخبار تقصیر در حق ما؛ قسم سوم: تصریح به طعن و مذمت دشمنان ماست.
پس مردم وقتی غلو درباره ما را می‌شنوند، به شیعیان نسبت می‌دهند که به ربوبیت ائمه خویش معتقدند؛ هنگامیکه تقصیر را می‌شنوند، آن را درباره ما معتقد می‌شوند، و هنگامی‌که طعن و مذمت دشمنان ما را همراه با نامشان می‌شنوند، ما را با ذکر نام مورد طعن و مذمت قرار می‌دهند، در حالیکه خداوند فرمود: «وَلَا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَيْرِ عِلْمٍ.[انعام/108] (به معبود) کسانیکه غیر خدا را می‌خوانند دشنام ندهید، مبادا آنها (نیز) از روی (ظلم و) جهل، خدا را دشنام دهند!»[4]

- لعن صریح و معین، با نام بزرگان اهل سنت، خصوصاً خلفا، واکنش و عکس‌‏العمل شیعیان و پیروان اهل‏ بیت (علیهم‌السلام) در مقابل ترویج لعن و سب امیرالمؤمنین و پیروان ایشان از سوی بنی‏ امیه بوده است. این واکنش با مخالفت ائمه معصوم (علیهم‌السلام) روبرو شده و ایشان در روایات متعددی از لعن و توهین صریح و علنی به مقدسات و بزرگان اهل سنت نهی فرموده‌‏اند.
علامه عسکری با مقصر دانستن بنی‏ امیه در رواج سب و لعن صریح، معتقد است: «در بررسی تاریخ و علل چنان لعن و ناسزایی می‌بینیم که پایه این لعن و دشنام در سال چهلم هجرت و پس از به شهادت رسیدن امیرالمؤمنین، و به هنگامی بنا نهاده شده که معاویه فرمان داد تا امام علی (علیه‌السلام) را بر منابر مسلمانان لعن و ناسزا گویند و احادیثی نیز در تأیید لعن بر امام بسازند و بر سر زبان‏‌ها بیندازند. او زمانی به هدف خود رسید که سران مسلمین، مانند امام حسن (علیه‌السلام) و ... را مسموم کرده و از پیش پای خود برداشته بود؛ ... و امام علی (علیه‌السلام) را در خطبه‏‌های نماز جمعه بر منابر مسلمانان در شرق و غرب جهان اسلام به باد لعن و ناسزا گرفته بودند؛ ... در طول این مدت [حکومت بنی ‏امیه] شیعیان نیز با تمام نیرو به مقابله با چنان اوضاعی پرداختند. با این تفاوت که معاویه و دار و دسته‌‏اش آشکارا فعالیت می‏‌کردند و اینان در پنهان.»[5]
این نظر وقتی قوت بیشتری می‏‌گیرد که بدانیم یکی از مفاد پیمان صلح امام حسن (علیه‌السلام) و معاویه، زبان نگاه داشتن معاویه از سبّ و لعن حضرت علی (علیه‌السلام) و شیعیان ایشان بوده است.[6] بی‌‏تردید این امر، نشان‌دهنده نقش معاویه و پیش‏‌دستی وی در ترویج سب و لعن، و نهادینه کردن آن در میان مسلمانان پس از شهادت امیرالمؤمنین بوده است.
ابن ابی‌‏الحدید از ابوجعفر اسکافی، از بزرگان معتزله بغداد، سخنانی در زمینه نقش بنی‏ امیه در ترویج سب و لعن حضرت علی (علیه‌السلام) آورده، که بسیار گویاست: «پس آنان در مدت پادشاهی خویش برای به فراموشی سپردن نام علی (علیه‌السلام) و فرزندانش و فرو نشاندن نور آنان و پنهان ساختن برتری‏‌ها و خوبی‏‌ها و پیشینه آنان و واداشتن به ناسزاگویی و لعن برایشان بر منابر، از هیچ تلاش فروگذار نکردند.»[7]
نقل‌‏های فراوانی در مورد تلاش‏‌ها و اقدامات بنی‏ امیه در راه ترویج سب و لعن حضرت علی و پیروان ایشان در منابع معتبر اهل سنت نقل شده است.[8]
واکنش پیروان مکتب‏ اهل بیت (علیهم‌السلام) به این کردار بنی‏ امیه و لعن متقابل بزرگان آنان توسط ایشان نیز در همین راستا قابل ارزیابی است. به عنوان مثال، یعقوبی در یک مورد می‌‏نویسد: «حجر بن عدی، عمرو بن حمق و کوفیانِ دوستدار علی (علیه‌السلام) آن‌گاه که می‌‏دیدند [بنی امیه] و مغیره بن شعبه بی‌‏شرمانه علی (علیه‌السلام) را لعنت می‌‏کنند، خشمگین می‌‏شدند و بر آنان و لعنت کنندگان علی (علیه‌السلام) لعنت می‌‏فرستادند.»[9]
این واکنش شیعیان با مخالفت ائمه معصوم (علیهم‌السلام) روبرو گشته، ایشان در روایات متعددی از لعن و توهین صریح و علنی به مقدسات اهل‏ سنت نهی فرموده‌‏اند.

پی‌نوشت:

[1]. الانتصار، عاملی، دارالسیره، بیروت، چاپ اول، 1421، ج1، ص56.
شرح نهج البلاغه، ج15، ص98.
[2]. مشرعه بحارالانوار، آصف محسنی، ج2، ص37.
[3]. شرح نهج البلاغه، ج11، ص43.
[4]. عیون اخبار الرضا، ج2، ص272.
[5]. ویژگی‏ها و دیدگاه‌های دو مکتب در اسلام، علامه عسکری، ترجمه سردار نیا، ج1، مقدمه، ص4.
[6]. الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، دارالکتاب العربی، بیروت، ج3، ص6.
[7]. شرح نهج‌البلاغه، ج13، ص219.
[8]. صحیح مسلم، مسلم بن حجاج، دار احیاء التراث العربی، بیروت، کتاب فضائل الصحابة، من فضائل علی بن ابی طالب، ج4، ص1871، ح2404.
«پیشگامان سبّ حضرت علی (ع) در منابع اهل سنت»
«بنی امیه و لعن و سبّ امام علی(علیه السلام)»
«سبّ و لعن معاویه به حضرت علی (ع)»
[9]. تاریخ یعقوبی، دار صادر، بیروت، ج2، ص230.
ویژگی‏ها و دیدگاه‌های دو مکتب در اسلام، علامه عسکری، ترجمه سردار نیا، ج1، ص379.