پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب - شناخت هر انسانی به واسطه‎‌ی سخنان و افعالی است که در طول زندگانی خود به یادگار می‌گذارد. زینب کبری (علیهاالسلام)، همانند مادر گرامی خود، در راه ولایت و دفاع از امامت، تمام هستی خود را فدا کرد؛ اما در حیات طیبه‌ی حضرت زینب (علیهاالسلام) دو ویژگی بیشتر از ویژگی‌های دیگر مثل خورشید می‌درخشد.
اقرار علمای اهل سنت به علم و درایت در مرتبه اول و سپس فصاحت، بلاغت و بیان حضرت، بسیار قابل تامل است. خطبه‌های آتشین حضرت زینب (علیهاالسلام) در کوفه و شام، یادآور شیوایی بیان امیرالمؤمنین، علی (علیه‌السلام) در اذهان مردم آن زمان بود.

ویژگی اول: علم و درایت
هرچند زینب کبری (علیهاالسلام) زمان اندکی حضور مدینة العلم عالم، یعنی نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را درک کرده بود، اما زندگی در محضر امیرالمؤمنین، علی (علیه‌السلام)، سبب شد تا دروازه‌های علوم الهی به روی او باز شود و پدر بزرگوارش به عنوان بهترین معلم، عالمه‌ی فاضله‌ای هم‌چون زینب (علیهاالسلام) را تربیت کند.
ابن‌اثیر از علمای مشهور سنی مذهب، در مورد علم حضرت زینب (علیهاالسلام) می‌نویسد: «زینب دختر علی بن ابی‌طالب (علیهماالسلام)، تنها زن متفکر و دانشمندی بود که از قوت فکر بالایی برخوردار بود.... او در واقعه کربلا همراه برادرش حسین بن علی (علیهماالسلام) بود. بعد از شهادتش به همراه قافله، روانه شام گشت و در برابر یزید بن معاویه، خطبه‌ای شیوا و پرمعنی ایراد کرد که در کتاب‌های تاریخی ذکر شده است. آن خطبه، نشانگر درایت و عقل و اندیشه و قدرت بالای قلبی وی است.»[1] هم‌چنین زرقانی می‌نویسد: «زینب بانویی متفکر و دانشمندی قوی القلب (صبور) بود.»[2]

ویژگی دوم: فصاحت و بلاغت
بانوی بی‌نظیر کربلا، با فصاحت در بیان و بلاغت در کلمات، در حالی به مجلس یزید وارد شد، که در آن زمان کسی به شیوایی‌اش نمی‌توانست زبانی هم‌چون ذوالفقار را در دهان بگرداند و بر سر کفار بکوبد و از ظلمی که سالیان متمادی به اهل بیت پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) شده بود، پرده بردارد.
به گواهی مورخین اهل سنت، او با احتجاجات خود در کوفه و شام سبب شد، قیام امام حسین (علیه‌السلام) فقط در کربلا باقی نماند و تا به امروز امتداد داشته باشد؛ او حتی بعد از شهادت سیدالشهداء (علیه‌السلام) مبارزه را در کنار گودال قتلگاه  ادامه داد و سرانجام با پیروزی بر یزید ملعون، هدف قیام الهی کربلا را به نتیجه رساند.
طبری مورخ مشهور اهل سنت به شیوایی و اثرگذاری بیان حضرت زینب (علیهاالسلام) در کنار گودال قتلگاه اشاره می‌کند و می‌نویسد: «هنگامی که نگاه حضرت زینب (علیهاالسلام‌) به بدن برادرش امام حسین (علیه‌السلام) افتاد، فرمود: یا رسول‌الله! یا رسول‌الله! درود ملائکه‌ی آسمان بر تو باد! این بدن غرق در خون و قطعه قطعه شده‌ی حسین توست! یا رسول‌الله! دختران تو را به اسارت می‌برند، فرزندانت کشته شدند. (راوی می‌گوید) در این‌هنگام به خدا قسم! دوست و دشمن گریه می‌کردند.»[3]
خوارزمی در کتاب مقتل‌الحسین (علیه‌السلام) به سستی جایگاه یزید ملعون در کلمات حضرت زینب (علیهاالسلام) اشاره می‌کند و با بیان گوشه‌ای از خطابه ایشان، می‌نویسد: زینب کبری در شام به یزید فرمود: «اگر مصیبت‌های بزرگ روزگار، کارم را به این‌جا کشانده که با تو سخن بگویم، ولی من به یقین ارزش تو را کوچک و ناچیز، و سرزنش تو را بزرگ می‌شمارم و فراوان تو را توبیخ می‌کنم، ولی چه کنم که دیده‌ها گریان و سینه‌ها سوزان است. ای یزید! هرچه نیرنگ داری به‌کار ببند و نهایت تلاشت را بکن و هر توانی که داری به‌کار بگیر؛ اما به‌خدا سوگند! هرگز نمی‌توانی نام و یاد ما را محو کنی و [چراغ] وحی ما را خاموش نمایی و به موقعیت و جایگاه ما آسیب برسانی! هرگز لکّه‌ی ننگ این ستم، از تو پاک نخواهد شد. رای و نظرت سست و زمان دولت تو اندک است و جمعیت تو به پراکندگی خواهد انجامید؛ در آن روز که منادی ندا دهد: «أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ؛[هود/18] لعنت خدا بر ستمکاران باد.»[4]
باید اعتراف کرد که عقیله‌ی بنی‌هاشم، لقبی بسیار زیبا و زیبنده‌ی شخصیت زینب کبری (سلام‌الله‌علیها) است؛ باشد که مورد شفاعت حضرتش قرار گیریم.

پی‌نوشت:
[1]. أسد الغابة فی معرفة الصحابة، ابن أثير جزری (متوفاى 630هـ)، ج7، ص146، دار إحياء التراث العربی، بيروت / لبنان، 1417 هـ - 1996 م، چاپ اول، تحقيق: عادل أحمد الرفاعی. « زَيْنبُ بنتُ عَليّ بن أبی‌طالب ، وكانت زينبُ امرأةً عاقلة لبيبة جَزْلَةً ... وهو يدل على عقل وقوة جَنَان .» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[2]. شرح الزرقاني على موطأ الإمام مالك، محمد بن عبد الباقي الزرقاني (متوفاى 1122)، ج 3، ص128، دار الكتب العلمية، بيروت، 1411 ، چاپ اول. « (وَزَيْنَبَ) وُلِدَتْ فِی حَيَاةِ جَدِّهَا وَكَانَتْ لَبِيبَةً جَزِلَةً عَاقِلَةً لَهَا قُوَّةُ جَنَانٍ» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. تاريخ الطبری، محمد بن جرير طبری (متوفاى 310 هـ)، ج3، ص336، دارالكتب العلمية، بيروت، چاپ اول، 1407. «قول زينب حين مرت بأخيها الحسين... قال فأبكت والله كل عدو وصديق.» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. مقتل‌ الحسین (علیه‌السلام)، خوارزمی، موفق بن احمد سماوی (متوفای ۵۶۸هـ)، ج2، ص73، انوار الهدی، چاپ دوم سنة 1381ش -1423ق. «و لئن جرت علیّ الدواهی مخاطبتك ... يوم ينادی المنادی: (أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ)[هود/18]»

محمدجواد مهریار