متن مقاله
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، برگزاری هیئات مذهبی در کشور ایران، در بسیاری از موارد، توأم با چاشنی شعارهای سیاسی و البته انقلابی بوده است، به‌عنوان نمونه از آن زمانی که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (حفظه‌الله)، به مقام رهبری نائل آمدند، در تعداد قابل توجهی از محافل مذهبی به خصوص در مجالس عزاداری، شاهد آن هستیم که شرکت کنندگان، عباراتی هم‌چون عبارت «اباالفضل علمدار، خامنه‌ای نگه‌دار» را به کار می‌بَرند؛ حال اگر شخصی شیعی مذهب، بپرسد آیا به کار بردن این عبارت، جایز است یا خیر؟ دو نکته را به وی یادآور می‌شویم:

1) برخی از محدثین و عالمان شیعه، روایات و ادعیه‌ای را بیان فرموده‌اند که در متون‌ آن‌ها، از اولیاء الهی درخواست می‌شود که ما را حفظ و کفایت کنند؛ به‌عنوان نمونه، علامه مجلسی (رحمه‌الله‌علیه) در بحارالانوار روایتی از امام صادق (علیه‌السلام) بدین صورت نقل کرده است: «مَنْ كَانَتْ لَهُ حَاجَةٌ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مُهِمَّةٌ يُرِيدُ قَضَاءَهَا فَلْيَغْتَسِلْ وَ لْيَلْبَسْ أَنْظَفَ ثِيَابِهِ وَ يَصْعَدْ إِلَى سَطْحِهِ وَ يُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ يَسْجُدُ وَ يُثْنِي عَلَى اللَّهِ وَ يَقُولُ: يَا جَبْرَئِيلُ يَا مُحَمَّدُ يَا جَبْرَئِيلُ يَا مُحَمَّدُ أَنْتُمَا كَافِيَانِ فَاكْفِيَانِي وَ أَنْتُمَا حَافِظَانِ فَاحْفَظَانِي وَ أَنْتُمَا كَالِئَانِ فَاكْلَئَانِي مِائَةَ مَرَّةٍ؛ ثُمَّ قَالَ الصَّادِقُ: حَقٌّ عَلَى اللَّهِ تَعَالَى أَنْ لَا يَقُولَ ذَلِكَ أَحَدٌ إِلَّا قَضَى اللَّهُ حَاجَتَه.[1]‏ کسی‌که حاجتی مهم دارد که می‌خواهد خدای متعال آن را روا بفرماید، غسل کند، لباسی مناسب بپوشد و دو رکعت نماز بخواند. پس از اتمام نماز، به سجده رود؛ خدا را ثنا گفته و در پایان، صد مرتبه چنین بخواند: ای جبرئیل و ای محمد! ای محمد و ای جبرئیل! مرا کفایت کنید چرا که کفایت کننده هستید، مرا حفظ کنید زیرا که شما حافظ هستید....» در این روایت شریف که مرحوم کلینی (رحمه‌الله‌علیه) نیز شبیه آن را به‌صورت مضمره در کافی شریف، بیان کرده است،[2] از حضرت رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و حضرت جبرئیل (علیه‌السلام) می‌خواهیم که ما را حفظ کرده و امور ما را کفایت کنند.
علاوه بر روایت فوق، سید بن طاوس نیز در جمال الاسبوع، ضمن بیان کیفیت خواندن نماز امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) می‌نویسد: پس از اتمام این نماز، این‌گونه دعا شود: «اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ وَ بَرِحَ الْخَفَاءُ وَ انْكَشَفَ الْغِطَاءُ وَ ضَاقَتِ الْأَرْضُ بِمَا وَسِعَتِ السَّمَاءُ وَ إِلَيْكَ يَا رَبِّ الْمُشْتَكَى وَ عَلَيْكَ الْمُعَوَّلُ فِي الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الَّذِينَ أَمَرْتَنَا بِطَاعَتِهِمْ وَ عَجِّلِ اللَّهُمَّ فَرَجَهُمْ بِقَائِمِهِمْ وَ أَظْهِرْ إِعْزَازَهُ يَا مُحَمَّدُ يَا عَلِيُّ يَا عَلِيُّ يَا مُحَمَّدُ اكْفِيَانِي فَإِنَّكُمَا كَافِيَايَ يَا مُحَمَّدُ يَا عَلِيُّ يَا عَلِيُّ يَا مُحَمَّدُ انْصُرَانِي فَإِنَّكُمَا نَاصِرَايَ يَا مُحَمَّدُ يَا عَلِيُّ يَا عَلِيُّ يَا مُحَمَّدُ احْفَظَانِي فَإِنَّكُمَا حَافِظَايَ يَا مَوْلَايَ يَا صَاحِبَ الزَّمَانِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ الْغَوْثَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ أَدْرِكْنِي أَدْرِكْنِي أَدْرِكْنِي الْأَمَانَ الْأَمَانَ الْأَمَانَ.»[3] در این دعا نیز، از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و امیرالمومنین (علیه‌السلام)، درخواست می‌کنیم که ما را حفاظت بفرمایند.
بنابراین طلب حفاظت از اولیاء الهی (علیهم‌السلام) که حضرت اباالفضل العباس (علیه‌السلام) قطعاً یکی از مصادیق بارز آن محسوب می‌شود، هیچ اشکالی ندارد.
2) این نکته را نیز باید توجه کرد؛ هیچ‌یک از افرادی که عبارت «اباالفضل علمدار، خامنه‌ای نگه‌دار» را به کار می‌برند، حضرت عباس (علیه‌السلام) را شریکی برای خداوند متعال نمی‌دانند، بلکه او را بنده‌ای مطیع برای پروردگار به حساب می‌آورند؛ چنان‌که در زیارت‌نامه‌ای که برای زیارت آن حضرت وارد شده است، چنین می‌خوانیم: «السلام علیک ایُّها العبدُ الصالح، المُطیعُ لله و لِرَسوله...» بنابراین چون نیت شرک‌آلود، همراه با گفتن عبارتی هم‌چون «اباالفضل علمدار، خامنه‌ای نگه‌دار» وجود ندارد، به کار بردن آن اشکالی نخواهد داشت؛ چرا که عبادت غیر الله و شرک زمانی محقق می‌شود که انسان، شخصی غیر از خدا را اله و رب خود بداند، ولی اگر اعتقاد به الوهیت و ربوبیت غیرالله درکار نباشد، عمل انسان، از مصادیق شرک محسوب نمی‌شود. همان‌طور که سجده حضرت یعقوب (علیه‌السلام) و فرزندانش بر حضرت یوسف (علیه‌السلام)، شرک به حساب نیامد.
با همه این تفاصیل، مشخص می‌شود که به زبان آوردن عبارتی هم‌چون «اباالفضل علمدار، خامنه‌ای نگه‌دار»، منعی ندارد.

پی‌نوشت:

[1]. بحار الأنوار، ج‏88، ص376، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ه‌ق
[2]. در اصول کافی چنین وارد شده است: «عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ‏ بْنِ يَسَارٍ عَنْ بَعْضِ مَنْ رَوَاهُ قَالَ قَالَ‏ إِذَا أَحْزَنَكَ أَمْرٌ فَقُلْ فِي آخِرِ سُجُودِكَ- يَا جَبْرَئِيلُ يَا مُحَمَّدُ يَا جَبْرَئِيلُ يَا مُحَمَّدُ تُكَرِّرُ ذَلِكَ- اكْفِيَانِي مَا أَنَا فِيهِ فَإِنَّكُمَا كَافِيَانِ وَ احْفَظَانِي بِإِذْنِ اللَّهِ فَإِنَّكُمَا حَافِظَانِ.» كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، ج2، ص559، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق.
[3]. ابن طاووس، على بن موسى، جمال الأسبوع بكمال العمل المشروع، ص280، قم، دارالرضی، چاپ اول، 1330ق.