متن مقاله
در معنای اصطلاحی «سلف» ـ که بیشتر درباره پیروان احمد بن حنبل استعمال می‌شود ـ نظرات گوناگونی وجود دارد، که به تعدادی از این نظرات اشاره می‌گردد:
دکتر محمد سعید رمضان بوطی در این باره می‌نویسد: «معنای اصطلاحی مستقر برای این کلمه، همان سه قرن اول از عمر این امت اسلامی، یعنی امت آقای ما محمّد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است... .»[1]
دکتر سید عبد العزیز سیلی نیز در این زمینه می‌نویسد: «علما اصطلاح کرده‌اند بر این‌که «سلف»، اسم است بر هر کس که مقلد مذهبش در دین بوده و اثر او را پیروی کرده است؛ همانند ابوحنیفه، مالک، شافعی و ابن حنبل. زیرا این افراد، سلف برای ما، و صحابه و تابعان، سلف برای آنان هستند... . بنابراین اصطلاح، در عنوان سلف داخل می‌شود، هر مجتهدی از علمای اسلام در هر عصری از عصرها، گرچه از صحابه یا تابعین یا تابع تابعین نباشد.»[2]
هم‌چنین وی از دیگران نقل می‌کند که: «و مراد از سلف، همان صحابه، تابعان و تابعان آنان و علمای به اصول سنت و راه‌های آن است... .»[3]
احمد بن حجر آل ابوطامی و شیخ محمد حسان در این باره می‌نویسند: «مذهب سلف، عبارت است از آن‌چه صحابه، تابعین، اتباع آنان و ائمه فقه بدان معتقد بوده‌اند.»[4]
ابوزهره در تعریف سلفیه می‌گوید: «سلفیه کسانی هستند که در قرن چهارم هجری ظاهر شده و از حنابله بوده‌اند. آنان گمان کرده‌اند که بخشی از آرای‌شان به امام احمد بن حنبل باز می‌گردد؛ کسی‌که عقیده سلف را احیا و برای آن جهاد کرد. سپس ظهور دوباره آنان در قرن هفتم هجری به دست شیخ‌الاسلام ابن‌تیمیه بود و در قرن دوازدهم هجری، به دست شیخ محمد بن عبدالوهاب در جزیرة‌العرب بار دیگر ظهور کردند.»[5]
دکتر عبدالرحمان بن زید زنیدی نیز در این باره می‌گوید: «سلفی منسوب به سلف است، زیرا یاء در این کلمه برای نسبت بوده و سلفی به کسی اطلاق می‌شود که خودش یا دیگری او را به جماعت پیشینیان نسبت می‌دهد و سلفیه، نسبت مؤنث به سلف است؛ همانند سلفی برای مذکر. وجه دیگری نیز دارد و آن، خاصیت پیش بودن پیشینیان است.»[6]
حسن بن علی در این زمینه می‌گوید: «بین سلفیت و وهابیت فرقی نیست. در واقع این دو گروه دو روی یک سکه‌اند؛ زیرا آن‌ها هدف مشترکی را دنبال می‌کنند. لذا در داخل جزیرة‌العرب این طایفه را وهابی حنبلی مسلک می‌نامند و هنگامی‌که برای تبلیغ عقاید خود به خارج اعزام می‌گردند، خود را سلفی می‌نامند... سلفیون معاصر که همگی از طرفداران ابن‌تیمیه و مذهب پیشوایان حنابله مجسمه هستند، در خارج جزیرة‌العرب در کشورهای مختلف زندگی می‌کنند و ابن‌تیمیه را که از علمای حنابله است، به عنوان پیشوا و مرجع علمی خود قبول دارند. اما باید توجه داشت که به افراد وهابیت گفته نمی‌شود؛ زیرا این واژه امروزه امری نفرت‌انگیز و ناخوشایند است، ولی خود مدعی‌اند که از مذهب سلف پیروی می‌کنند.»[7]
دکتر محمد العثیمین در معنای سلف می‌گوید: «به کسانی‌که راه و روش رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اصحابش را پیروی می‌کنند و چون آن‌ها بر ما مقدّم و بر ما سلف بوده‌اند، سلفیه گویند.»[8]
دکتر یوسف قرضاوی در مفهوم اصطلاحی سلفیّه می‌گوید: «سلف عبارت است از همان قرن‌های اوّل که بهترین قرن‌های این امّت است. قرن‌هایی که در آن‌ها فهم اسلام، ایمان، سلوک و التزام به آن تحقق یافت. سلفیه نیز عبارت است از: رجوع به آن‌چه که سلف اول در فهم دین اعم از عقیده و شریعت و سلوک داشتند.»[9]

بنابراین سلف، نام فرقه‌ای است که در ظاهر به دین اسلام تمسک می‌جویند، خود را پیرو سلف صالح می‌دانند و در اعمال، رفتار و اعتقادات خود می‌کوشند از پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، صحابه و تابعین پیروی کنند. به گذشتگان از صحابه و تابعان آنان، سلفی اطلاق می‌شود، ولی در سخنان امروزی به پیروان احمد بن حنبل و اهل حدیث، سلفی می‌گویند که عربستان، محل پرورش این تفکر و ایده است و نظراتشان ربطی به سلف ندارد.

پی‌نوشت:

[1]. «و المعنی الاصطلاحی المستقر لهذه الکلمة هو القرون الثلاثة الأولی من عمر هذه الأمة الاسلامیة... .» السلفیة مرحلة زمنیة، سیلی، ص 9.
[2]. «اصطلح العلماء علی انّ السلف اسم لکل من یقلّد مذهبه فی الدین و یتبع اثره کابی حنیفه و مالک و الشافعی... .» همان، ص 25 و 26.
[3]. «والمراد بهم الصحابة و التابعون و تابعوهم و العلماء باصول السنة و طرائقها.. .» همان، به نقل از صابوتی.
[4]. عقائد السلفیة، احمد آل ابوطامی، ص 19.
[5]. «انّهم ظهروا فی القرن الرابع الهجری و کانوا من الحنابلة و زعموا انّ جملة... .» تاریخ مذاهب الاسلامیة، ص 211.
[6]. السلفیة و قضایا العصر، دکتر زنیدی عبدالرحمن، ص 19 ـ 20.
[7]. «الحقیقة، لا فرق بین السلفیه و الوهابیه فهما  وجهان لعمله واحدء فهم یعتقدون المعتقدات و الافکار فهی فی داخل... .» السلفیة، حسن بن علی سقاف، ص 19.
[8]. لقاء الباب المفتوح، محمد عثیمین، ج 57، ص 15.
[9]. شیعه شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، ج 2، ص 509.