پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب- قرون سوم و چهارم، دو قرنی است که شخصیت‌های شطح‌گوی صوفیه ظهور یافته و تصوف را از مرحله جوانه زدن، به مرحله رشد و رواج سوق دادند. مشخصات بارز این دوره شور و شوق اعجاب‌انگیزی است که بواسطه تعالیم مبهم و شطح‌گونه در میان صوفیه رواج یافت. "بایزید بسطامی (متوفی 261 ه. ق) با شطحیات معروفش و "سهل تستری" (متوفی 283 ه. ق) و از همه مهم‌تر "حسین بن منصور حلاج" (متوفی 309 ه. ق) از شخصیت‌های معروف این دوره‌اند. در این دوره اصول و مسائل عرفان تبلور بیشتری پیدا کرده و مسائلی از قبیل فنا، راز، معرفت شهودی و محبت جزو تعالیم اصلی صوفیان قرار گرفت.[پژوهشی در نسبت دین و عرفان، صص 27 و 28]

زهدی که در دوره جوانه زدن تصوف در میان صوفیان رواج داشت، جای خود را به معرفت شهودی و مکاشفه و راز داد [عرفان نظری، صص 131- 142] و به دلیل جاذبه‌های عناوین نام‌بردن شده، روز به روز بر تعداد صوفیان افزوده شد. درحقیقت کسانی که در این دوره جذب صوفیه شدند، بیشتر تحت القائات چنین عناوینی مسلک صوفیه را برگزیدند تا حقیقت تصوف!

پی‌نوشت:
یثربی یحیی، پژوهشی در نسبت دین و عرفان، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، 1384، چاپ دوم، صص 27 و 28
یثربی یحیی، عرفان نظری، بوستان کتاب، قم، 1391، صص 131- 142