مجبور کردن علی (علیه السلام) به بیعت
معاویه در نامۀ خود به حضرت، پس از یادآوری مقاومت و سرسختی علي (علیه السلام) در بیعت با خلیفه ی اول، چنین می‌نویسد: «وأنت فی کل ذلک تقاد کما یقاد البعیر المخشوش حتی تبایع وأنت کاره.[3] دستگاه خلافت تو را مهار کرد و بسان شتر سرکش برای بیعت سوق دادند». ایشان نیز در پاسخ نامه‌ی معاویه، مظلومیت خود را این چنین بیان فرمودند: «وقلت: إنی کنت أقاد کما یقاد الجمل المخشوش حتی أبایع، ولعمر الله، لقد أردت أن تذم فمدحت، وأن تفضح فافتضحت، وما علی المسلم من غضاضة فی أن یکون مظلوما ما لم یکن شاکا فی دینه، ولا مرتابا بیقینه، وهذه حجتی إلی غیرک قصدها.[4] در نامۀ خود نوشته بودی که من بسان شتر سرکش برای بیعت سوق داده شدم. به خدا سوگند خواستی از من انتقاد کنی، ولی در واقع مرا ستایش کردی، و خواستی مرا رسوا کنی، اما خود را رسوا کردی، هرگز بر مسلمان ایرادی نیست که مظلوم واقع شود. تا هنگامی که در دین خود تردید نداشته، و در یقین خود شک ننماید».

ابن ابی‌الحدید در جای دیگر جریان هجوم عمر با جماعتی از اعوان خود به خانه حضرت فاطمه (علیها السلام) را چنین ترسیم می‌کند: «ثم دخل عمر فقال لعلی: قم فبایع، فتلکأ واحتبس، فأخذ بیده، وقال: قم، فأبی أن یقوم، فحمله ودفعه کما دفع الزبیر، ثم أمسکهما خالد، وساقهما عمر ومن معه سوقاً عنیفاً، واجتمع الناس ینظرون، وامتلأت شوارع المدینة بالرجال، ورأت فاطمة ما صنع عمر، فصرخت وولولت، واجتمع معها نساء کثیر من الهاشمیات وغیرهن؛ فخرجت إلی باب حجرتها، ونادت: یا أبا بکر! ما أسرع ما أغرتم علی أهل بیت رسول الله، والله لا أکلم عمر حتی ألقی الله.[5] سپس عمر داخل شد و به علی بن ابی‌طالب گفت: برخیز و بیعت کن، حضرت خودداری فرموده و امتناع نمودند، عمر دست حضرت را گرفت و گفت: برخیز و بیعت کن، حضرت از برخاستن خودداری نمود، عمر و یاران او همگی همان‌طور که زبیر را گرفته بودند علی بن ابی‌طالب را گرفته و به شدت دفع نمودند، و خالد و عمر با جمیع همراهانشان با وضع بسیار فجیعی با شدت و غلظتی هر چه تمام تر آن‌ها را به مسجد بردند، مردم نیز در تمام شوارع و کوچه‌های مدینه جمع شده و نگاه می‌کردند. چون فاطمه این عملیات خشن را از عمر دید، ناله کرد، فریاد زد، ولوله نمود و به دنبال علی از منزل به سوی مسجد خارج شد و جماعتی بسیار از زنان بنی‌هاشم با فاطمه به سوی مسجد رفتند. فاطمه آمد تا در حجره خود در مسجد ایستاد و چون نظرش بر ابوبکر افتاد گفت: ای ابوبکر چقدر زود از روی عصبیت جاهلی و نخوت و حمیت نفسانی بر اهل بیت رسول خدا یورش بردید و تاختید، سوگند به خدا که دیگر من با عمر سخن نمی‌گویم تا آن که خدای خود را ملاقات کنم».

تهدید حضرت علی (علیه السلام) به قتل در صورت عدم بیعت
ابن قتیبه دینوری درباره تهدید حضرت علی (علیه السلام) برای بیعت با ابوبکر می‌نویسد: «فقالوا له: بایع. فقال: إن أنا لم أفعل فمه؟! قالوا: إذا والله الذی لا إله إلا هو نضرب عنقک! قال: إذا تقتلون عبد الله و أخا رسوله. وأبو بکر ساکت لا يتكلم.[6] گفتند با ابوبکر بیعت کن. حضرت علی (علیه السلام) فرمود: اگر من بیعت نکنم، چه می‌شود؟ گفتند: قسم به خدای که شریک ندارد، گردنت را می‌زنیم. حضرت فرمود: در این هنگام بنده خدا و برادر پیامبر را کشته‌اید. ابوبکر ساکت شد و چیزی نگفت».
در نهایت، ابوبکر دست بر روی دست مولا علی (علیه السلام) کشید...

بلکه نقل شده است که ابوبکر جلو آمد و دست خود را بر روی دست بسته امیر المؤمنین (علیه السلام) به عنوان بیعت کشید. مسعودی چنین می‌نویسد: «فوجهوا إلی منزله فهجموا علیه وأحرقوا بابه، واستخرجوه منه کرها، وضغطوا سیدة النساء بالباب، حتی أسقطت محسنا، وأخذوه بالبیعة فامتنع، وقال: لا أفعل. فقالوا نقتلک فقال: إن تقتلونی فانی عبد الله وأخو رسوله، وبسطوا یده فقبضها، وعسر علیهم فتح‌ها، فمسحوا علیه وهی مضمومة.[7] آنگاه آن مردم متوجّه منزل علي (علیه‌السلام) شده و بر آن بزرگوار هجوم کردند، درب خانه او را سوزانیدند، آن برگزیده خدا را بدون رضایت او از منزل خارج کردند، فاطمه زهراء را به‌وسیله لنگه درب طوری فشردند که محسن خود را سقط کرد. پس از این جنایات خواستند از على (علیه السّلام) بیعت بگیرند ولی قبول نکرد و فرمود: من این کار را نمی‌کنم، گفتند: ترا خواهیم کشت، فرمود: اگر مرا بکشید من بنده خدا و برادر رسول او (صلی اللّه علیه و آله) هستم، خواستند مشت علی (علیه السّلام) را باز کنند ولی آن حضرت مشت خود را بست و آنان نتوانستند آن را باز کنند پس از روی ناچاری با پشت دست آن بزرگوار در صورتی که بسته بود بیعت و مسح کردند».

پی‌نوشت:

[1]. بخاری، ابوعبدالله محمد بن إسماعیل، صحیح البخاری، ج4، ص1549، تحقیق د. مصطفی دیب البغا، دار ابن کثیر، الیمامة - بیروت، الطبعة الثالثة، 1407 هـ.
صنعانی، أبو بکر عبد الرزاق بن همام، المصنف، ج5، ص472، تحقیق حبیب الرحمن الأعظمی، المکتب الإسلامی - بیروت، الطبعة الثانیة، 1403 هـ. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
طبری، أبی جعفر محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج2، ص236، دار الکتب العلمیة، بیروت؛
اسفرائنی، الإمام أبی عوانة یعقوب بن إسحاق، مسند أبی عوانة، ج4، ص251، دار المعرفة، بیروت.
[2]. شیخ مفید، الفصول المختارة : ص56، تحقیق السید علی میر شریفی، دار المفید، بیروت، 1414 هـ.
[3]. أندلسی، احمد بن محمد بن عبد ربه، العقد الفرید، ج4، ص312، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، الطبعة الثالثة، 1420 هـ. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. ابن حمدون، محمد بن الحسن بن محمد بن علی، التذکرة الحمدونیة، ج7، ص166، تحقیق: إحسان عباس، بکر عباس، دار صادر، بیروت،، الطبعة الأولی، 1996 م. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
إبن أبی‌الحدید المدائنی المعتزلی، ابوحامد عز الدین بن هبة الله بن محمد بن محمد، شرح نهج البلاغة، ج15، ص106، تحقیق محمد عبد الکریم النمری، دار الکتب العلمیة، بیروت، الطبعة الأولی، 1418 هـ.
[5]. إبن أبی‌الحدید مدائنی معتزلی، ابوحامد عز الدین بن هبة الله بن محمد بن محمد، شرح نهج البلاغة، ج6، ص31، تحقیق محمد عبد الکریم النمری، دار الکتب العلمیة، بیروت، الطبعة الأولی، 1418 هـ. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[6]. دینوری، ابومحمد عبد الله بن مسلم ابن قتیبة، الإمامة والسیاسة، ج1، ص16، تحقیق: خلیل المنصور، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1418 هـ. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[7]. مسعودی، علی بن حسین، إثبات الوصیة للإمام علی بن أبی طالب، ص154-155 بیروت، دارالاصول، 1409ه.ق. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
المجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج28، ص309،‌ تحقیق: محمد الباقر البهبودی، مؤسسة الوفاء، بیروت، الطبعة الثانیة المصححة، 1403 هـ.