پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از مهم‌ّترین مسائل در دین مقدس اسلام امر به معروف و نهی از منکر است. این فریضه‌ی دینی و اسلامی یکی از فروع دین بوده که قرآن کریم هم عنایت و توجه ویژه‌ای به آن داشته است. با توجه به این مقوله‌ی مهم و تفکر در تشریع آن و با نگاهی بر روایات می‌بینیم که براستی امر به معروف و نهی از منکر یکی از لوازمات اصلی حکومت اسلامی است؛ چراکه اگر مردم نسبت به اعمال سایرین بی‌تفاوت باشند و یکدیگر را ترغیب و تشویق به خوبی‌ها و نهی از زشتی‌ها و پلیدی‌ها نکنند، فضای جامعه از حال و هوا و رنگ و بوی یک جامعه‌ی پویای اسلامی خارج شده و صحنه‌ی مرده‌ای را نسبت به دین و ارزش‌های آن به تماشا خواهیم نشست!

رجوع به آیات وحی نقش این فریضه‌ی مهم را بیشتر روشن می‌کند. "يؤمنون بالله و اليوم الآخر و يامرون بالمعروف و ينهون عن المنكر و يسارعون في الخيرات و اولئك من الصالحين"‌[1] به خدا و روز واپسين ايمان مي‌آورند؛ امر به معروف و نهي از منكر مي‌كنند؛ و در انجام كارهاي نيك، پيشي مي‌گيرند؛ و آنها از صالحانند. ‌این آیه‌ی نورانی آمرین به معروف و ناهین از منکر را جزء صالحین بر می‌شمارد و ایشان را مصداق سابقون در خیرها و مقربان درگاه خداوند معرفی می‌کند. در آیه‌ای دیگر مشاهده می‌کنیم که خداوند متعال نیز خود را آمر به معروف و ناهی از منکر معرفی می‌کند و می‌فرماید: "ان الله يامر بالعدل و الاحسان و ايتاء ذي القربي و ينهي عن الفحشاء و المنكر..."[2] خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزديكان فرمان مي‌دهد؛ و از فحشا و منكر و ستم، نهي مي‌كند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در اهمیت جایگاه امر به معروف و نهی از منکر و عاملین به آن می‌فرمایند: "الا اخبركم عن اقوام ليسوا بانبياء و لا شهداء يغبطهم الناس يوم القيامه بمنازلهم من الله عزوجل، علي منابرهم من نور. قيل: من هم يا رسول الله؟  قال: هم الذين يحببون عبادالله الي الله و يحببون الله الي عباده. قيل: هذا حببوا الله الي عباده فكيف يحببون عبادالله الي الله؟ قال: يامرونهم بما يحب الله و ينهونهم عما يكره الله فاذا اطاعوهم احبهم الله"[3] آيا شما را از كساني خبر دهم كه نه انبيا و نه شهدا هستند، ولي مردم (انبيا و شهدا) به مقام و مرتبت و جايگاه آنان در پيش خدا كه بر منبرهايي از نور هستند غبطه مي‌خورند؟ سؤال شد: اي رسول خدا صلی الله علیه وآله آنان چه كساني هستنند؟ پيامبر صلی الله علیه وآله فرمود: آنان كساني هستند كه بندگان خدا را محبوب خدا و خدا را محبوب بندگانش مي‌گردانند. سؤال شد: معناي محبوب گردانيدن خدا در پيش بندگانش معلوم است اما چگونه بندگان خدا را محبوب خدا مي‌گردانند؟ پيامبر صلی الله علیه وآله در جواب فرمود: به چيزي كه خداوند متعال دوست دارد دعوت مي‌كنند و از چيزي كه خداوند متعال بدش مي‌آيد نهي مي‌كنند، پس هنگامي كه بندگان خدا، او را اطاعت مي‌كنند محبوب خدا مي‌گردند و خداوند متعال آنان را دوست مي‌دارد.

باید توجه داشت که اگر امر به معروف و نهی از منکر تعطیل شود، همه‌ی افراد جامعه در گناه گناهکاران شریک‌اند و مستحق عقاب! چراکه بی‌توجهی به احکام شرعی و سهل انگاری نسبت به آن باعث رواج فحشا در جامعه و ترک واجبات خواهد بود. امام محمد باقر علیه اسلام در روایتی جالب و قابل تأمل می‌فرمایند: أوحَى اللّه‏ُ تَعالى إلى شُعَيبٍ النَّبِىِّ إِنّى مُعَذِّبٌ مِن قَومِكَ مِائَةَ أَلفٍ: أَربَعينَ أَلفا مِن شِرارِهِم وَسِتّينَ أَلفا مِن خيارِهِم فَقالَ: يارَبِّ هؤُلاءِ الشرارُ فَما بالُ الخيارِ؟! فَأَوحَى اللّه‏ُ عَزَّوَجَلَّ إِلَيهِ: داهَنُوا أَهلَ المَعاصى فَلَم يَغضِبُوا لِغَضَبى[4] خداى تعالى به شعيب پيامبر وحى فرمود كه: من صد هزار نفر از قوم تو را عذاب خواهم كرد: چهل هزار نفر بدكار را، شصت هزار نفر از نيكانشان را. شعيب عرض كرد: پروردگارا! بدكاران سزاوارند اما نيكان چرا؟ خداى عزوجل به او وحى فرمود كه: آنان با گنهكاران راه آمدند و به خاطر خشم من به خشم نيامدند.

امر به معروف و نهی از منکر ضامن بقا و حیاط احکام اسلام است و جامعه‌ی اسلامی با توجه به این نکته پویایی خود را حفظ خواهد کرد و مسیر تکامل را خواهد پیمود.

پی نوشت:

1- آل عمران- 114

2- نحل- 90

3- مستدرك الوسائل، ج2، ص182

4- كافى، ج5، ص56، ح1