پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ آیین جِین (जैन) یا جِـیـنیسم (Jainism) یکی از دین‌های هندی است، که در قرن 6 قبل از میلاد ظهور کرد. بنیانگذار این آیین، مهاویرا (Mahavira) نام داشت. او در یک خانواده اشرافى هندوستان متولد شد و در 30 سالگى دنیا را ترک کرد. او تصمیم گرفت که از هرچه رنگ تعلق است، دور شود و در این راه آنچنان زیاده روی کرد که عریانی در پیش گرفت و هیچ لباسی به تن نمی‌کرد و برای اینکه به هیچ جایی وابسته نشود در هیچ شهری، بیش از 5 روز اقامت نمی‌کرد و با هیچ کسی دوستی و رفاقت نکرد. او ریاضت‌های بسیار سختی کشید. تا اینکه پس از 13 سال، سرانجام در کنار رودخانه‌ای به مقام رستگاری (جَین، یعنی فتح) نائل شد واز آن پس به ترویج مرام خود پرداخت.

مهم‌ترین اصول فکری و عملی آیین جین:

نفی پرستش خدا: مهاویرا، با اعتقادات شرک آمیز هندوها از در مخالفت درآمد. اما در این قضیه به انحراف رفته؛ پرستش خدا را برنتابید. در باور جینیسم، خدایان، بخشی از جهان هستند و هیچ برتری بر انسان‌ها ندارند. این درحالی است که خودِ مهاویرا نزد جینی‌ها، تا درجه‌ی خدایی بالا رفته؛ مجسمه‌ی او در معابد مورد پرستش واقع می‌شود.

قانون کارمه (کارما): کارما به این معنی است که هر چه انسان انجام دهد، به طور خودکار و بر اساس یک قانون طبیعی، در زندگی کنونی و یا زندگی بعدی انسان اثر (مثبت یا منفی) می‌گذارد. انتقام کیهانی... یا پاداش کیهانی...

تناسخ:  آنان به تناسخ عقیده دارند. یعنی باور دارند که روج انسان، پس از مرگ، در قالب یک جسم جدید متولد می‌شود. یعنی هر انسان، پیس از مرگ، دوباره متولد می‌شود. اگر انسان، نیک رفتار باشد، به صورت یک موجود خوشبخت و اگر بدکردار باشد، به صورت یک انسان بیچاره یا به شکل یک حیوان مثل موش و کرم و مگس و... دوباره متولد می‌شود. به عبارتی در عقیده پیروان جین، همه‌ی ما (من و شما) قبلاً هزاران و هزاران بار، به صورت انسان یا حیوان متولد شده بودیم و هر بار پس از مرگ، حافظه‌ی ما پاک شده و با توجه به کارنامه اعمال ما، به صورت یک موجود بهتر یا بدتر متولد شدیم. تا جایی که در نهایت به رستگاری نهایی رسیده و به مقام موکشه نائل شویم. آنان معتقدند که با ریاضت و رنج دادنِ به جسم، باید روح را سبک و از آلودگی‌ها پاک کنیم.

ریاضت: پیروان جین معتقدند که شهوترانی و لذت‌های دنیایی، روح انسان را کِدِر و سنگین می‌کند و همین امر، مانع رستگاری انسان می‌شود. آنان، این قضیه را علت تمام بدبختی‌ها می‌دانند و می‌گویند: انسان برای رستگاری باید جسم خود را تحت  فشار و زجر قرار دهد تا اتصال بین جسم و روح، ضعیف و نابود شده؛ تا روح آزاد شود. ریاضت، مهار نفس نیست. بلکه کشتن نفس است. باید با تمام تمایلات و خواهش‌های نفس مبارزه کرد.

قانون آهیمسا: طبق این قانون، نباید جانداران را آزار داد. جینی‌ها بر دهان خود پارچه‌ای قرارمی دهند تا هنگام گفتگو، حشره‌ای دردهانشان وارد نشود و ناخاسته باعث مرگ جانداری نشوند. در مکتب جین، کشاورزی بیش از حد نیاز، ممنوع است. چون به جانداران زمین آسیب می‌زند. کَندَن گیاهان از ریشه نیز در این آیین ممنوع است.

شر دانستن زن: مهاویرا، زن را علت همه گناهان می‌دانست و او را موجودی شرور می‌پنداشت. در باور جین‌ها، زنان راهی برای رستگاری ندارند. الّا اینکه به نیکی رفتار کنند تا در زندگی بعدی خود در کالبد یک مرد متولد شوند و این گونه در مسیر رستگاری قرار بگیرند. 

در آیین جین، یک سری پیمان‌های اخلاقی هم وجود دارد. از جمله: پرهیز از آزار جانداران، چه به رفتار و چه به گفتار. پرهیز از دروغ و هر سخنی که غضب، حرص و یا حتی شادی به بار آورد. نفی مالکیت و اجتناب از دست درازی در چیزی که به انسان عطا نشده، اجتناب از شهوت جنسی، پرهیز از وابستگی به هرچیز. دوری کردن از صدای خوش و پرهیز از بوی عطر. در مکتب جین، شکار حیوانات، قصابی، قمار، زنا و خوردن گوشت ممنوع است. همچنین پوشیدن لباس ممنوع است. به همین سبب، بزرگان و رهبران جین، برهنه‌ (آن هم لخت مادرزاد) بودند. البته بعدها، میان پیروان این دین، اختلاف پدید آمد: فرقه آسمان جامگاهان (Digamhbra) هیچ لباسى را نپذیرفتند، در حالى که فرقه سفید جامگان (Svetambara) گفتند استفاده از اندکى پارچه جایز است.

دین جین، مانند بودیسم، در حقیقت، واکنشی در برابر برهمنیزم (هندوییزم) بودند. چون در عقیده برهمنیزم، تنها برهمنان و طبقه والای جامعه می‌توانند به نیروانا و رهایی برسند. این عقیده برهمنیزم، در نظر برخی، متکبرانه و نادرست آمد که منجر به بُروز این دین‌ها (جینیسم و بودیسم) شد. هم اکنون حدود 2 الی 5 میلیون پیرو آیین جین در هندوستان و دیگر کشورها زندگی می‌کنند.

برای اطلاعات بیشتر بنگرید به:

- جاینیزم (خانه فرهنگ ایران در بمبئی). در نشریه: «چشم‌انداز ارتباطات فرهنگی»، تهران: شهریور ۱۳۸۲ - شماره ۳.

- Jainism. (2009). In Encyclopædia Britannica

- Alsdorf, Ludwig. Jaina Studies: Their Present State and Future Tasks. Eng. tr. Bal Patil. Edited by Willem Bollée. Pandit Nathuram Premi Research Series Volume 1. Mumbai: Hindi Granth Karyalay, 2006.

- Amiel,Pierre. " Les Jaïns aujourd'hui dans le monde" Ed. L'Harmattan, Paris, 2003.

- Balbir, Nalini (Ed.) Catalogue of the Jain Manuscripts of the British Library. Set of 3 books. London: Institute of Jainology, 2006.

- Caillat, Colette "La cosmologie jaïna" Ed. du Chêne, Paris 1981.

- Chand, Bool. "Mahavira-Le Grand héros des Jaïns" Maisonneuve et Larose, Paris 1998.

- Hynson, Colin. Discover Jainism. Ed. Mehool Sanghrajka. London: Institute of Jainology, 2007.