پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شوربختانه در سال‌های گذشته، با رشد سبک زندگی شیطانی در جهان، آمار خودکشی رو به افزایش است. بدتر اینکه رسانه‌های ابلیس، ناجوانمردانه واژگان را به بازی می‌گیرند و این رفتار زشت را «مرگ خودخواسته» می‌نامند تا اندکی از بار منفی آن بکاهند و زشتی آن را مخفی کنند. حال آنکه هم در فرهنگ اسلامی و هم در فرهنگ ایرانی، خودکُشی یک ضد ارزش است.

در فرهنگ اسلامی

در مکتبِ محمد و آل محمد (علیهم السلام)، خودکُشی از گناهان بزرگ است. توضیح اینکه در اسلام، انسان مالکِ حقیقیِ جان خود نیست. بلکه این الله است که مالک حقیقی همه چیز و از جمله جانِ انسان است: «...لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ... (طه: 6) هر آنچه در آسمان‌ها و زمین است، همگی برای خداست». و این گونه نیست که بگوییم هم الله مالکِ جان انسان است و خودِ انسان مالک جان خود است. خیر... «وَلَم يَكُن لَّهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ...(کهف: 111) و خداوند در مالکیت و حکومتِ خود، هیچ شریکی ندارد.» از سویی دیگر، خداوند، قتلِ هر نَفس را حرام و خط قرمز خوانده، مگر در آن چیزی که خود، حُکم کرده است.

از امام جعفر صادق (علیه السلام) هم روایت شده که «مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ مُتَعَمِّداً فَهُوَ فِي نَارِ جَهَنَّمُ خالِداً فِيها.(1) هر کس، خود را از روی تعمّد به قتل برساند، برای همیشه در عذاب جهنم خواهد ماند».

در فرهنگ ایران باستانی

در تاریخ ایران (از دوران باستان تاکنون) نیز هیچ گاه یک انسان پرتلاش و امیدوار، دست به خودکُشی نمی‌زند. اما مواردی وجود داشته که برخی افراد دست به خودکشی زدند. از جمله:

آریاورَثَه (Aryawratha) که یونانیان او را Ariaratus نامیدند، پسر اردشیر دوم پادشاه هخامنشی بود. برادرش، به دروغ به او گفت که پدر، در پِی قتل توست. آریاورَثَه نیز از ترس شکنجه شدن و مرگ دردناک، با خوردنِ سَم، خودکشی کرد:

The younger brother, Artaxerxes Ochus, succeeded in clearing the path to his own succession. He persuaded Ariaratus that the king was about to have him executed. Presumably fearing a disgraceful death under torture, the prince committed suicide by poison.(2)

همچنین در شاهنامه فردوسی آمده که در نبرد توس (پهلوان ایران) با فرود (که پهلوانی دو رگه ایرانی - تورانی بود)، پس از اینکه فرود به سختی زخمی شد، در نفس‌های آخر، به مادر و کنیزکان خود وصیت کرد که همگی خود را بکشید که اگر زنده بمانید، توسط ایرانیان به بردگی گرفته شده؛ ایرانیان به شما دست‌ درازی خواهند کرد:

كنون اندر آيند ايرانيان
به تاراج دژ پاك بسته ميان

پرستندگان را اسيران كنند
دژ و باره كوه ويران كنند

همه پاك بر باره بايد شدن
تن خويش را بر زمين بر زدن

فرود این را گفت و جان داد. پس کنیزکان همگی خود را از بالای دژ به پایین انداختند و جریره (مادر فرود) هم با دشنه، شکم خود را درید. ایرانیان وارد دژ شدند و به تاراج پرداختند.(3)

اما باید توجه داشت که در فرهنگ باستانی ایرانی، خودکشی، امری ستودنی تلقی نمی‌شد. بلکه ایستادن و در راه آرمان‌ها جنگیدن، ستودنی تلقی می‌شد.

پی‌نوشت:

1. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413 هجری قمری، ج 3، ص 571.
2. بنگرید به: A. T. Olmstead, History of the Persian Empire, Chicago, 1948, p. 424.
همچنین:
C. J. Brunner, Encyclopædia Iranica, "ARIARATUS", Last Updated: August 12, 2011.
3. ابوالقاسم فردوسی، شاهنامه، بر اساس نسخه مسکو، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و مرکز خدمات کامپیوتری نور، 1389، شماره ثبت کتابخانه ملی: 815279، برگه 328.
میترا مهرآبادی، شاهنامه کامل فردوسی به نثر پارسی، تهران: انتشارات روزگار، 1379، ج 1، ص 686-690.