پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از ادعاها از سوی بسیاری از باستانگرایان، این است که کوروش، همان ذوالقرنین قرآن است.

داستان مواجهه ذوالقرنین با یأجوج و مأجوج در قرآن

در داستان ذوالقرنین، در قرآن آمده که او به میان دو کوه رسید و در ورای آن، قومی را یافت که هیچ سخنی (جز سخن ذوالقرنین) را نمی‌‎‌فهمیدند: «حَتَّىٰ إِذَا بَلَغَ بَيْنَ السَّدَّيْنِ وَجَدَ مِن دُونِهِمَا قَوْمًا لَّا يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ قَوْلًا». آنان گفتند ای ذوالقرنین! همانا یأجوج و مأجوج در زمین فساد می‌کنند. پس آیا ثروت خود را برای تو قرار دهیم تا بین ما و آن‌ها سدی بنا کنی؟ ذوالقرنین گفت آنچه پروردگارم به من بخشیده بهتر از مال و اموال شما است. ولی با نیروی خود مرا یاری کنید تا بین شما و آنان سدّی محکم بسازم: «قَالُوا يَا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِنَّ يَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ مُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ فَهَلْ نَجْعَلُ لَكَ خَرْجًا عَلَىٰ أَن تَجْعَلَ بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمْ سَدًّا قَالَ مَا مَكَّنِّي فِيهِ رَبِّي خَيْرٌ فَأَعِينُونِي بِقُوَّةٍ أَجْعَلْ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُمْ رَدْمًا». ذوالقرنین به ایشان گفت برای من تکه‌های آهن بیاورید. پس میان دو کوه را پُر کرد. گفت: بدمید! تا اینکه آتش را در آن شعله‌ور ساخت. گفت بیایید تا مس گداخته بر آن بریزم. از آن پس، دشمنان نتوانستند بر آن مسلط شده و در آن نفوذ کنند، یعنی نتوانستند از سدّ بالا بروند یا در آن حفره‌ای ایجاد کنند: «آتُونِي زُبَرَ الْحَدِيدِ ۖ حَتَّىٰ إِذَا سَاوَىٰ بَيْنَ الصَّدَفَيْنِ قَالَ انفُخُوا ۖ حَتَّىٰ إِذَا جَعَلَهُ نَارًا قَالَ آتُونِي أُفْرِغْ عَلَيْهِ قِطْرًا فَمَا اسْطَاعُوا أَن يَظْهَرُوهُ وَمَا اسْتَطَاعُوا لَهُ نَقْبًا». (سوره کهف: 93-97)

یأجوج و مأجوج از بنی آدم نبودند

اما در روایات منسوب به اهل بیت(علیهم السلام) که یکی از راه‌های صحیح فهم قرآن است، آمده که یأجوج و مأجوج از بنی آدم نبودند. چنان که در حدیثی از امام علی (علیه السلام) به این قضیه اشاره شده است: «النَّاسُ وُلْدُ آدَمَ مَا خَلَا يَأْجُوجَ وَ مَأْجُوج‏ (1) انسان‌ها فرزندان آدم اند. به جز یأجوج و مأجوج.»

در حدیثی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیز آمده که هر فردی از یأجوج و مأجوج، نمی میرد مگر اینکه هزار مَرد از فرزندان و نوه‌های خود را ببیند: «لَا يَمُوتُ الرَّجُلُ مِنْهُمْ حَتَّى يَنْظُرَ إِلَى أَلْفِ‏ ذَكَرٍ مِنْ صُلْبِه‏» (2) سدّ ذوالقرنین نشان می‌دهد یأجوج و مأجوج، دو قوم عادی از انسان‌ها نبودند، بلکه شاید وِجهه ماورایی دارند پیشتر گفته شد که یافته های بشری، اعم از آثار باستانی، کتیبه‌ها و... تاکنون نتوانسته به روشنی، هویت یأجوج و مأجوج را روشن کند. (3)

اما قابل توجه آنکه طبق قرآن، آن سدّی که ذوالقرنین بنا کرد، قرار است تا پیش از قیامت باقی باشد. چنان که در قرآن، شکسته شدنِ سد ذوالقرنین، و باز شدن راه یأجوج و ماجوج برای قتل و غارت انسان‌ها، یکی از نشانه های قیامت است:

«حَتَّى إِذَا فُتِحَتْ يَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ وَهُمْ مِنْ كُلِّ حَدَبٍ يَنْسِلُونَ وَاقْتَرَبَ الْوَعْدُ الْحَقُّ فَإِذَا هِيَ شَاخِصَةٌ أَبْصَارُ الَّذِينَ كَفَرُوا يَا وَيْلَنَا قَدْ كُنَّا فِي غَفْلَةٍ مِنْ هَذَا بَلْ كُنَّا ظَالِمِينَ (انبیاء: 96-97) تا وقتى كه ياجوج و ماجوج [راهشان] گشوده شود و آنها از هر پُشته‏‌اى بتازند و وعده حق نزديك گردد ناگهان ديدگان كسانى كه كفر ورزيده‏ اند خيره مى ‏شود [و مى‏ گويند] اى واى بر ما كه از اين [روز] در غفلت بوديم بلكه ما ستمگر بوديم».

در روایتی منسوب به پیامبر(صلی الله علیه و اله) هم آمده که پیش از قیامت، یاجوج و ماجوج، راهشان به میان انسانها باز شده و در زمین پراکنده می‌شوند. (4)

خوب اکنون باید اندیشید که یأجوج و مأجوج، هزاران سال است که پشت یک سدّ، گرفتارند. یعنی در سرزمینی زندگی میکنند که راهی به سرزمین های دیگر ندارد. و این محدودیت تا قیامت برقرار است. پس نمیتوان گفت که مغولان یا سکاها و... همان یأجوج و مأجوج هستند. چون این اقوام، راهشان به سایر سرزمین ها باز است و اساساً مغولان و... سرزمین شان به گونه ای است که با ساخت یک سدّ نمیتوان مانع آنان از حضور در دیگر سرزمین ها شد. چون آن سرزمین‌ها طوری هستند که اگر بین دو کوه یک سد ساخته شود، مغول‌ها می‌توانند از یک دره یا منطقه دیگر به جاهای مختلف بروند.

با این توصیفات، گزینه ای که محتمل به نظر میرسد آن است که یأجوج و مأجوج از جن بودند یا مخلوقاتی انسان نما بودند که اکنون در سرزمینی، محبوس اند.

پی‌نوشت:

1. شیخ كلينى، الكافی، تهران: دار الكتب الإسلامية، 1407 هجری قمری، ج‏ 8، ص 220.
2. علامه مجلسى، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحياء التراث العربي، 1403 هجری قمری، ج ‏6، ص 297.
3. بنگرید به: «ناتوانی یافته‌های بشری از اثبات مواجهه کوروش با یأجوج و مأجوج»
4. حسن بن محمد ديلمى، إرشاد القلوب، ترجمه طباطبايى، قم: جامعه مدرسين، 1376، ص 264.