پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ عاشورا نقطه اوج تاریخ اسلام به شمار می رود، در آن هنگام که چهره زشت کفر با اعمال پست افرادی مانند معاویه و یزید و بیعت خواهی ناحق آنان نمایان گشت، امام حسین (علیه‌السلام) با رفتار و قیام خویش که دعوت به نماز و امر به معروف و نهی از منکر در راس آن قرار داشت، به مبارزه با فساد و بی عدالتی و ظلم اقتصادی پرداخت و در این راه از جان و مال خود و خاندان خویش در پیشگاه مقدس خداوند گذشت.

 قرآن كريم در آيات زيادى، جايگاه و نقش امر به معروف و نهى از منكر را در سيره انبياء تبيين مى كند؛ در يك دسته از آيات، «امر به معروف و نهى از منكر» يكى از رسالتهاى انبياء معرفى می‌شود. در دسته ديگرى از آيات، مواردى از «منكر و معروف» كه انبياء به نهى و امر آن پرداخته‌اند، بازگو مى‌گردد.(1)

همچنین از قرآن كريم استفاده مى‌شود كه وظيفه امر به معروف و نهى از منكر، براى امت هاى گذشته نيز وجود داشته است و همه انسان هاى يكتاپرست در طول تاريخ، به انجام اين تكليف الهى پرداخته‌اند.(2)
از نظر قرآن يكى از عوامل هلاكت امت هاى گذشته، بى‌توجهى آنها به امر به معروف و نهى از منكر بوده است.

در سيره امامان و پيشوايان معصوم نيز امر به معروف، جايگاه مهمى دارد؛ زيرا آنان از يكسو به تبيين ابعاد گوناگون اين مسئله براى مسلمانان مى‌پرداختند و بدين وسيله اين اصل حيات‌ بخش را از تفسيرهاى نابجا مصون مى‌داشتند و از سوى ديگر، با تلاش هاى عملى خود، امر به معروف و نهى از منكر را زنده مى‌كردند؛ نمونه‌هايى از اين اقدامات عملى، جهاد اميرمؤمنان (علیه‌السلام) در برابر جبهه نفاق و قيام امام حسين (علیه‌السلام) در برابر يزيد بن معاويه است.

امام على (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «انَّ اللَّهَ تَبارَكَ لَمْ يُرْضِ مِنْ اوْلِيائِهِ انْ يُعْصَ فِى الْارْضِ وَ هُمْ سُكُوتٌ مُذْعِنُونَ لا يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ و لا يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ فَوَجَدْتُ الْقِتالَ اهْوَنُ عَلَىَّ مِنْ مُعالَجَةِ الْاغْلالِ فى‌ جَهَنَّمَ (3) خداوند از اولياء خود راضى نيست كه در هنگام گناه در روى زمين، آنها ببينند و بدانند و ساكت باشند، امر به معروف و نهى از منكر نكنند، از اين جهت جنگ را بر خودم آسانتر از تحمّل غل هاى جهنّم يافتم.»
اين بيان علوى، علاوه بر آنكه فلسفه جهاد را از ديدگاه آن حضرت تشريح مى‌كند، نشان مى‌دهد كه امر به معروف و نهى از منكر از چه جايگاه والايى در نظر ايشان برخوردار است كه به واسطه آن، تمام مشكلات و حتى كشته شدن را بايد تحمّل كرد و در هيچ شرايطى نبايد به ترك آن رضايت داد، كه نتيجه آن گرفتارى در جهنم خواهد بود.

امام حسين (علیه‌السلام) نيز فلسفه قيام خود را در برابر يزيد بن معاويه «امر به معروف و نهى از منكر» ذكر مى‌كند و در وصيتنامه خود به محمد بن حنفيّه مى‌نويسد: «انّى‌ لَمْ اخْرُجْ أَشِراً وَ لا بَطَراً وَ لا مُفْسِداً وَ لا ظالِماً وَ انَّما خَرَجْتُ بِطَلَبِ الْاصْلاحِ فى‌ امَّةِ جَدّى‌ (ص) اريدُ انْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهى‌ عَنِ الْمُنْكَرِ ... (4) من از روى خودخواهى يا براى خوشگذرانى و يا براى فساد و ستمگرى از مدينه خارج نشدم، بلكه طالب مصلحت امت جدّم و خواستار انجام امر به معروف و نهى از منكر هستم.»
امام حسین (علیه‌السلام) با عمل خود به انسان های مؤمن آموخت، هنگامی که اساس مکتب با خطر مواجه می‌شود، باید در راه حفظ آن از هیچگونه فداکاری دریغ نورزند.

پی‌نوشت:
1. آیه 157 سوره اعراف وآیه 41 سوره حج.
2. آیه 104 سوره آل عمران و آیه 17 سوره لقمان.
3. ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج1، ص221.
4. طهرانی، سید محمد حسین، لمعات الحسین، ص17.