پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب _ این روزها پانزدهمین رویداد هنر مدرن داکومنتا (داکومنتا 15) در آلمان در حال برگزاری است. این رویداد به خاطر نمایش یک اثر هنری یهودی ستیزانه از هنرمندان اندونزی با واکنش و انتقاد شدید روبرو شد. از این رو تنها سه روز از برافراشته شدن این اثر، دست‌ اندرکاران داکومنتا ۱۵ این اثر هنری را پایین کشیدند. بحث بر سر آینده این نمایشگاه جهانی بالا گرفته است.

داکومنتا کاسل آلمان، مهمترین رویداد هنری دنیاست که هر پنج سال یک بار به مدت صد روز برگزار می شود. اهمیت این رویداد به خاطر حجم، طرح و ایده ای است که دنبال می کند. داکومنتا، فروش ندارد و تبلیغاتی هم نیست. هر چند هنرمندان شرکت کننده یک شبه ره صد ساله می روند.

داکومنتا به معنای معمول نمایشگاه نیست اما تنها جای آدم های شناخته شده و معروف است و یا کشورها را نمایندگی می کند و این اجازه را به آنها می دهد که هر آنچه را تمایل دارند، حواله کنند. از این رو داکومنتا با تمام رویدادهای هنری تفاوت دارد و در واقع نوعی مانیفست است که روح و روان دنیای هنر را هر پنج سال تقریباً تعیین می کند. لااقل این ادعا را دارد. مدیر آن، این مسئوولیت را دارد که چشم باز کند و اتفاقات افتاده را ببیند و نوع چه بودن هنر امروز را طرح نماید. او بعد از این که انتخاب شد، تیمش را انتخاب می کند.

در داکومنتا 11 که بیشتر با هدف زیر سؤال بردن هژمونی در هنر بود، شیرین نشاط و صمدیان از ایران شرکت داشتند. هدف از داکومنتا 13 بیشتر زیر سوال بردن هنر متعارف و قالب گرفته و کشاندن آن به امر طبیعی و طبیعت زندگی بود.(1) در داکومنتا 14 که با عنوان آموختن از آتنی‌ ها در آتن یونان برگزار شد، رویداد هنری 160 هنرمند با موضوع سانسور، بحران مالی و مهاجرت، در بیش از 40 نقطه از جمله میادین شهر، سینماها و کتابخانه ‌ها به نمایش گذاشته شدند.(2)

هنر مدرن داکومنتا 15 که امسال در 18 ژوئن 2022 در آلمان آغاز شده و تا ۲۵ سپتامبر ادامه خواهد داشت، آثار بیش از 1500 هنرمند در سطح بین ‌الملل به نمایش گذاشته شد. حضور هنرمندان بسیاری از آسیا و و شرق یکی از نقاط عطف این رویداد 100 روزه است.(3)

در داکومنتا 15 اثر هنری تارینگ پادی از اندونزی در آلمان جنجال برپا کرد؛ زیرا دارای عناصر یهودی ‌ستیزانه بود. از این رو پس از سه روز از برافراشته شدن، به خاطر انتقادهای شدید مردم و مسئولان، روی این اثر را پوشاندند و سپس هنرمندان این اثر، آن را پایین کشیدند.

وزیر فرهنگ آلمان، کلاودیا روت با تأکید بر ضرورت این اقدام یعنی پاییدن کشیدن بنر، گفت: «تصویر، به وضوح دارای عناصر یهودی ‌ستیزانه بوده است و یهودی ‌ستیزی نباید جایی در نمایشگاه داکومنتا داشته باشد.»

کلاودیا روت پایین کشیدن این اثر را اولین گام دانست و خواستار توضیحات بیشتر و چگونگی نصب این اثر با نمادهای تصویری یهودی‌ ستیزانه در چارچوب نمایشگاه داکومنتا در شهر کاسل آلمان شد.

وزیر فرهنگ آلمان افزون بر این، از مسئولین و دست ‌اندرکاران این نمایشگاه خواست که از عدم نمایش دیگر آثار این چنینی، اطمینان حاصل کنند.

شورمن، مدیر داکومنتا 15 بابت این اتفاق عذرخواهی کرد و در مصاحبه‌ ای با شبکه دو تلویزیون آلمان گفت به او اطمینان داده شده بود که هیچ اثری با محتوای یهودی ‌ستیزانه در داکومنتای پانزدهم نمایش داده نخواهد شد.

مدیر داکومنتا تأکید کرد که تصاویر یهودی ‌ستیزانه نباید در آلمان و حتی در نمایشگاهی هنری از آثار هنرمندانی از سراسر جهان جایی داشته باشند.

کریستیان گزله، شهردار کاسل با اشاره به آسیبی که با برپایی این اثر به وجهه این شهر خورده است گفت: «او و کاسل به خاطر این موتیف‌های(نقش ‌مایه در هنرهای تصویری) یهودی‌ ستیزانه احساس شرمندگی می‌ کنند.»

گروه هنری تارینگ پادی ضمن عذرخواهی بابت صدمات وارد شده با این تصویر، درباره این اثر اینگونه توضیح داده است: «این چیدمان بخشی از یک کمپین علیه نظامی ‌گری و خشونتی است که ما طی ۳۲ سال دیکتاتوری نظامی سوهارتو در اندونزی تجربه کردیم و میراث آن که تا به امروز هم تأثیرگذار است.»

به گفته این هنرمندان، نمایش چهره ‌های نظامی بر روی این بنر، بازگو کننده این تجربیات است. در توضیح آنها آمده، به همین دلیل سربازان به شکل خوک و سگ یا موش به تصویر کشیده شده ‌اند.

تصویری که اکنون در جریان داکومنتا جنجال ‌آفرین شده، از سال ۲۰۰۲ تا کنون به نمایش عمومی گذاشته شده است. یکی از تصاویری که بر روی این بنر جنجال‌ برانگیز مشاهده می ‌شود، سربازی است که با صورت خوک به تصویر کشیده شده و ستاره داوود بر سینه و کلاهی که عبارت «موساد» روی آن نوشته شده، بر سر دارد.(4)

پی نوشت:
1. شهرام کریمی، «داکومنتا 13 و جای خالی ایران»، نشریه تندیس، شهريور 1391، شماره 232، ص 4- 5، ص 4
2. هنرآنلاین، کد خبر 96935  
3. عصر ایران، کد خبر ۸۴۵۰۵۴
4. دویچه وله فارسی، 22/ 6/ 2022