پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب- این ادعا که مسجدالاقصی نه در اوشلیم و فلسطین کنونی بلکه در مکانی به نام پتراست، با شواهد و مستندات تاریخی دوران صدر اسلام منطبق نیست؛ زیرا واقعه تعیین قبله و تغییر آن در صدر اسلام، شاهدی قوی بر وجود مسجدالاقصی در اورشلیم است.

براساس شواهد تاریخی، قبله اول مسلمانان بیت المقدس بوده است. از آنجا که این مکان از ابتدا قبله یهودیان بوده، تاریخ صدر اسلام وقایعی را در این زمینه ثبت کرده است که می توان از آنها ثابت کرد مسجدالاقصی در اورشلیم است.

1. دوران حضور مسلمانان در مکه:

در سال ‌های حضور پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در مکه، خانه کعبه محل نگهداری بت ‌های مشرکان بود و نماز خواندن به سوی آن، شبهه احترام به بت‌ها را برمی‌انگیخت. از این رو پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به طور موقت با فرمان خداوند به بیت المقدس روی گرداند و به این ترتیب، صفوف مسلمانان از مشرکان که به کعبه اهتمام می‌ ورزیدند، جدا گشت.[1] اعراب جاهلی قریش مکرر به مسلمانان اعتراض داشتند که «شما چرا می ‌گویید بر آیین ابراهیم هستید در حالی که قبله ‌اش را ترک گفته به قبله یهودیان چسبیده ‌اید».[2]

2. هجرت مسلمانان به مدینه:

پس از هجرت پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به مدینه، یهودیان از قبله‌ بودن بیت المقدس سوء استفاده کرده و آن را نشانه نقص اسلام و حقانیت خود معرفی می ‌کردند. آنان این مسأله را نشان وابستگی و تبعیت مسلمانان به یهود می ‌دانستند.[3]

یهودیان مدینه مدعی بودند که مسلمانان با این‌که مخالف دین ما هستند، استقلال ندارند و از دین ما پیروی می ‌کنند و به سوی قبله ما نماز می ‏‌خوانند. آنان مدعی بودند عامل اصلی راهنمایی مسلمانان به سوی بیت المقدس بودند.[4]

3. شکل گیری حکومت اسلامی در مدینه

با تشکیل حکومت پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در مدینه، جامعه مسلمانان تا حدی استوار گشت و صفوف آنان از دیگران کاملاً مشخص شد. از این رو، دیگر قبله‌ بودن بیت المقدس ضرورت نداشت و پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) خواستار تغییر آن شد. همچنین با صدور حکم تغییر قبله، مسمانان از یهودیان که به سوی بیت المقدس متوجه بودند، مشخص می‌شدند.[5]

مسأله تغییر قبله، واکنش‌ها و پیامدهایی در میان یهودیان حجاز داشته است. آنان از این رویداد سخت ناخرسند شدند و به تبلیغ بر ضد مسلمانان پرداختند.[6]

پی نوشت:
[1]. جارالله زمخشری، الکشاف، قم: بلاغت، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۰۰.
[2]. ابوالفرج حلبی شافعی، السیرة الحلبیه، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۷، چاپ دوم، ج ۲، ص 178    
[3]. فضل بن حسن طبرسى، ‏مجمع البيان فى تفسير القرآن،‏ تهران‏: ناصر خسرو، چاپ سوم، ‏1372ش، ج۱، ص۴۲۰؛ ابن هشام، السیرة النبویه، بیروت:‌ دارالمعرفه، بی تا، ج ۱، ص ۵۵۰
[4]. محمد طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، به کوشش صدقی جمیل، بیروت:‌ دار الفکر، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۰۰؛ القمی، تفسیر القمی، به کوشش الجزائری، قم: دار الکتاب، 1404ق، ج1، ص63.
[5]. طبرسی، مجمع البیان، ج۱، ص۴۱۲-۴۱۴؛ محمد بن حسن طوسی، التبیان، به کوشش العاملی، بیروت:‌ دار احیاء التراث العربی، ج۲، ص۵
[6]. بقره، ۱۴۲؛ نک: ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۵۰؛ محمد بن یوسف الصالحی، سبل الهدی و الرشاد، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۵۴۱.