بررسی و نقد حجیت خواب از منظر روایات شیعه

  • 1400/03/26 - 08:45
احمد الخسن مدعی یمانی، در جاهای فراوانی از کتاب‌های خود گفته که رویا و خواب یکی از راه‌های شناخت حجت خداست حال آن‌که این راه یقین آور نیست زیرا که برخی از خواب‌ها دروغ هستند و در صورت پذیرش حجیت خواب، دیگر ضرورت به حجت خداوند متعال منتفی خواهد شد.

پایگاه جامع فرق، ادیان ومذاهب_احمد الحسن معتقد است که یکی از راه‌های شناخت حجت خداوند متعال خواب است[1] این راه نشان از وهن عقاید و مدعیات اوست زیرا که خواب حجت شرعی ندارد بلکه اشکال‌های فراوانی بر آن وارد است به صورتی که نمی‌توان به آن اعتماد کرد یا پایبند شد.
خواب‌ها و رویاها براساس برخی روایات به سه قسم تقسیم می‌شوند؛
الف) بشارتی برای مومن از جانب خداوند متعال.
ب) تنبه از شیطان یعنی از شیطان برحذر باشید.
ج) خواب‌های پریشان.
یعنی تمام خواب‌ها صحیح نیستند بلکه برخی از آن‌ها دروغ و پریشانی هستند بنابراین خواب‌ها نمی‌توانند حجت باشند امام صادق (علیه‌السلام) این عقیده را به مفضل تصریح می‌کند:
«فكر كن اى مفضّل! در خواب‏‌ها چگونه تدبير كرده است حق تعالى كه ممزوج گردانيده است راست آنها را به دروغ به جهت آن‌كه‏ اگر همه راست مى‏‌بود، هر آينه همه مردمان پيغمبران بودند و انبياء را امتيازى از ساير مخلوق انسانى نبود. و اگر همه دروغ بودند، نفعى در آن‌ها نبود بلكه فضول و بى‏‌فايده بودند، پس چنين مقرر فرموده كه گاهى راست باشد و مردم منتفع گردند از آن در مصلحتى كه به سوى آن هدايت يابند يا مضرّتى كه از آن احتراز نمايند و بسيار دروغ مى‏‌باشد كه اعتماد تمام بر آن ننمايند.» [2]
امام باقر (علیه‌السلام) نیز می‌فرماید: «ابلیس برای خود شیطانی دارد که نام آن هزع است و هر شب کل مشرق و مغرب (یعنی کل کره زمین) را دور می‌زند و به خواب مردم می‌آید.»[3] پس خواب نمی‌تواند حجت باشد.
احمد الحسن به روایت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) که می‌فرماید: «هر کس که مرا در خواب بیند مرا دیده است همانا که ابلیس نمی‌تواند همانند من و اوصیای من متمثل شود.»[4] استدلال کرده است.
در پاسخ به این استدلال گفته می‌شود؛ اولا) گرچه ابلیس نمی‌تواند همانند پیامبر و جانشینانشان (علیهم‌السلام) متمثل شود ولی مطمئنا می‌تواند همانند یک فرد نورانی متمثل شود در خواب مردم به دروغ بگوید من پیامبر یا امام شما هستم پس چون مردم زمان غیبت، اهل بیت (علیهم‌السلام) را ندیده‌اند نمی‌توانند یقین کنند که آن فردی را که در خواب دیده‌اند ابلیس یا یکی از اهل بیت (علیه‌السلام) است بلکه بالاتر از آن ابلیس می‌تواند همانند یک فرد نورانی و با عظمت در خواب مردم بیاید و به دروغ ادعا کند که خدا و رب مردم است ابراهیم کرخی می‌گوید: «به امام صادق (علیه‌السلام) عرضه داشتم همانا مردی پروردگار متعال را در خواب دیده است تعبیر آن چه  می‌شود؟ امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: آن مرد دینی ندارد زیرا که خداوند متعال در خواب وبیداری، در این دنیا و در آخرت دیده نمی‌شود.»[5] پس امکان دارد ابلیس خود را همانند یک فردی نورانی در آورد و به خواب مردم بیاید و در آن هنگام ادعا کند که من پیامبر یا امام شما هستم بدین ترتیب روایت مذکور در کلام احمد الحسن نمی‌تواند دلیل بر حجیت خواب باشد.
ثانیا) اگر به فرض تا این حد ابلیس هم ‌بتواند متمثل به اهل بیت (علیهم‌السلام) شود، بازهم نمی‌توان گفت که خواب حجت است زیرا که در این صورت دین اسلام از بین خواهد رفت بدین جهت که هر کدام از مردم ادعا خواهد کرد که من پیامبر را در خواب دیدم و به من فرمود که فلان فرد امام است و یا این‌که فرموده: زکات و جهاد و... از شما ساقط شده است و دیگری بگوید که نماز خود را به نحو دیگری بخوانید یا این‌که وضو از شما ساقط شده است و فتح بابی می‌شود که هر فردی هرچه را بخواهد می‌تواند وارد دین کند و یا این‌که اختلافات شدیدی بین مردم در دین رخ خواهد داد. علاوه بر آن دیگر نیازی به حجت خدا نخواهد شد زیرا هر سوالی که ایجاد شود می‌توانند به جواب آن از طریق خواب دست یابند.
ثالثا) برخی از مردم در خواب دیده‌اند که احمد الحسن امام نیست آیا چنین افرادی اگر معتقد به امامت احمد الحسن نشوند معذور خواهند بود؟ آیا خواب آن‌ها صحیح است؟ اگر خواب این افراد صحیح باشد دیگران نیز می‌توانند به خواب این افراد ملتزم شوند و از مدعی یمانی برائت بجویند بلکه او را لعن و نفرین کنند زیرا که به دروغ ادعای امامت کرده است و اگر خواب این افراد صحیح نباشد، چگونه خواب شما صحیح و خواب این افراد باطل است آیا این یک بام و دو هوا نیست؟
رابعا) امام صادق (علیه‌السلام) با تمام صراحت فرمودند:«... همانا دین خداوند مستحکم‌تر از آن است که با خواب دیده شود.»[6] یعنی خواب هیچ حجیت شرعی ندارد.
پی‌نوشت:

[1]. در جاهای متعددی از کتاب‌های خود به این مساله تصریح کرده از جمله: الجواب المنیر، ج1، ص7،
[2]. مفضل بن عمر، توحيد مفضل/ترجمه علامه مجلسى، ص110، تهران، چاپ: اول، 1379ش.
[3]. 2- وَ مِنْهُ، بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ وَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ عَنْ مُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ‏ إِنَّ لِإِبْلِيسَ شَيْطَاناً يُقَالُ لَهُ هُزَعُ يَمْلَأُ الْمَشْرِقَ وَ الْمَغْرِبَ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ يَأْتِي النَّاسَ فِي الْمَنَامِ‏.
علامه مجلسی، بحار الانوار، ج58، ص158، بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق.
[4]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج2، ص584، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، 1413ق.
[5]. علامه مجلسی، بحار الانوار، ج4، ص32، بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق.
[6]. کلینی، کافی، ج3، ص482، (ط - الإسلامية) - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.

تولیدی

افزودن نظر جدید

CAPTCHA
لطفا به این سوال امنیتی پاسخ دهید.
Fill in the blank.