پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ دیانت زرتشتی طی سده‌های متمادی به شیوه سنتی پیش می‌رفت، تا اینکه پای مُستَشرقین (Orientalistes) یعنی همان شرق‌شناسان / خاورشناسان به خاورمیانه و شبه‌قاره‌ی هند باز شد. این شرق‌شناسان هر چند ظاهراً در پی علم و دانش از اروپا به این سو آمده بودند، اما با اندکی اندیشه به این حقیقت می‌رسیم که مخارج و اهداف سفرهای این شرق‌شناسان توسط دولت‌های استعماری تعیین و پرداخت می‌شد. بسیاری از این شرق‌شناسان با سختی و مشقت و با وجود خطرات بسیار، خود را به مقصد (مثلاً ایران یا هند) می‌رساندند. خُب چرا؟ عاشق ایران و هندوستان بودند؟ یا در پی اهدافی دیگر بودند؟! بسیار ساده‌‌انگارانه و ابلهانه است اگر فکر کنیم آنان از سر عشق و علاقه این رنج‌ها را به جان می‌خریدند. شرق‌شناسان در واقعِ امر، پیاده نظام استعمار بودند. جاده‌صاف‌کُن‌های استعمارگران و غارتگران بودند. دولت‌های دزد اروپایی نظیر بریتانیا و فرانسه و آلمان و... برای استثمار و غارت کشورهای خاورمیانه و هندوستان نیازمند این بودند که ملت‌ها (و نقاط قوت و ضعفِ آنان) را خوب بشناسند و آرام آرام مهره‌های بومی را شناسایی و آنان را به خدمت بگیرند. از همین روی خاورشناسان را می‌فرستادند تا این اهداف را برآورده کنند.
جریان استعمار، با موبدان زرتشتی (و پارسیان هندوستان) آشنا شد و احساس کرد که می‌تواند از آنان در جهت اهداف استعماری خود کار بکشد. به ویژه از دین زرتشتی برای تضعیف اسلامِ شیعی در ایران هم بهره ببرد. از همین روی ابتدا سعی کرد که از لحاظ ایدئولوژی و عقیدتی، دین زرتشتی را به روز و تقویت کند. این رفتار غربی‌ها آنقدر به کام برخی موبدان زرتشتی شیرین آمد که موبد «مانِکجی نوشیروان‌جی دهالا» در کتاب «خداشناسی زرتشتی» رسماً اعلام می‌کند که ما زرتشتیان دار و ندار خود را مدیون غربی‌ها هستیم. او می‌گوید که خدمات غربی‌ها به دین زرتشتی قابل توصیف نیست. حتی می‌گوید در اثر کوشش‌های غربی‌ها بود که «ما زرتشتیان توانستیم در این راه به مبانی روح کتب دینی خود پی‌ ببریم».[1] موبد زرتشتیِ اهل هندوستان می‌گوید ما روح دین خود را (؟!) مدیون غربی‌ها هستیم!!! به راستی غربی‌ها در شناساندن روحِ دین زرتشتی به زرتشتیان، چه هدفی را دنبال می‌کردند؟! آیا رایگان و از سر مهر و محبت چنین کردند؟! یا معامله‌ای در کار بود؟! و به راستی این نشان ضعف و ذلتِ موبدان زرتشتی نیست که حقیقت دین خود را از غربی‌ها بیاموزند؟!
         
پی‌نوشت:
[1]. مانکجی نوشیروانجی دهالا، خداشناسی زرتشتی، برگردان به فارسی موبد رستم شهزادی، تهران: مؤسسه انتشارات فروهر، 1377، ص 11.