متن مقاله
بسیاری از عالمان اهل سنت نظریه ابن حزم اندلسی اموی _ که به انکار فرزند امام حسن عسکری (علیه السلام) پرداخته و حضرت را عقیم دانسته است _ را رد کرده و بالعکس به فرزند داشتن حضرت و این‌که فرزند ایشان محمد بن الحسن المهدی است، اذعان کردند؛ هرچند که از میان این عالمان اهل سنت، تنها فقط تعداد معدودی، مهدی موعود بودن این فرزند را پذیرفتند و باقی آنان منکر مهدی موعود بودن ایشان هستند، چراکه می‌گویند ایشان چند سال پس از پدرش زنده بوده و سپس مرده است؛ ولیکن همین مقدار که اینان به تولد ایشان اذعان داشتند و گفتند که لقب ایشان مهدی است، تا اندازه‌ای تاییدکننده‌ی سخن شیعه است، چراکه با شیعه در قول به این‌که محمد بن الحسن المهدی، متولد شده است، مشترک هستند ولیکن در این‌که محمد بن الحسن المهدی، همان مهدی موعودی که در آخر الزمان ظهور می‌کند و اکنون در قید حیات مادی و در پسِ پرده‌ی غیبت است، با شیعه اختلاف و تمایز دارند.

در مقالات قبلی[1] به سخنان و گزارشات برخی از عالمان اهل سنت مانند ذهبی و ابن خلکان و ابن الازرق فارقی و ابوالفداء و ابن الوردی و ابن اثیر جزری و عبدالملک عصامی که به تولد حضرت حجة بن الحسن العسکری (علیهما السلام) تصدیق نموده‌اند را اشاره کردیم و اکنون به برخی دیگر از این عالمان اشاره خواهیم نمود. 

اذعان ابن خشاب بغدادی (متوفای 567ق) به تولد
شيخ ابى محمد عبدالله بن النصر ابن الخشاب بغدادی، عالم حنبلی مذهب[2] در کتاب «تاریخ موالید الائمة» می‌نویسد: «برای ما صدقة بن موسی از پدرش و او از علی بن موسی الرضا (علیهماالسلام) حدیث نقل کرده که فرمود: «خلف صالح، از فرزندان ابی محمد الحسن بن علی [الهادی] است و او صاحب الزمان و مهدی است.» جراح بن سفیان از ابوالقاسم طاهر بن هارون بن موسی علوی و او از پدرش موسی حدیث نقل کرده که گفته: مولای ما امام جعفر صادق (علیه‌السلام) فرمود: «خلف صالح از فرزندان من است.» مهدی اسمش محمد و کنیه او ابوالقاسم است. در آخر الزمان خروج می‌کند و نام مادرش صیقل گفته می‌شود.»
در روایت دیگری گفته شده که نام مادرش حکیمه و در روایت سومی، نام مادرش نرجس آمده است بلکه حتی سوسن نیز گفته می‌شود؛ و خدا بدان آگاه‌تر است. کنیه او ابوالقاسم است و او دارای دو اسم «خلف و محمد» است که در آخر الزمان ظهور می‌کند و بر سرش ابری است که نور خورشید را سایه می‌افکند4 و هر جا که برود آن ابر با اوست. با صدای فصیح ندا می‌دهد که این مهدی است...»[3]

حافظ گنجی شافعی (متوفای 658ق)
فخر‌الدین أبوعبد‌الله محمد‌ بن یوسف بن محمد‌الکنجی، معروف به «حافظ گنجی شافعی» در کتاب «کفایة الطالب» می‌نویسد: «امام حسن عکسری از خود، پسرش را به جای گذاشت که همان امام منتظر است.»[4]

ابن حجر هیثمی (متوفای 973ق)
ابن حجر در کتاب الصواعق المحرقه که آن را علیه شیعه نوشته است، اعتراف مى‌کند که امام عسکرى فرزندى به نام ابو القاسم الحجه داشته است. او می‌نویسد: «امام عسکرى (علیه السلام) فرزندى غیر از ابو القاسم م‌ح‌م‌د حجت نداشته است که عمر آن حضرت در زمان وفات پدرش پنج سال بوده است؛ ولى خداوند به او حکمت آموخت و قائم منتظر نامیده شده است.»[5]

صلاح الدین الصفدی (متوفای ۷۶۴ق)
صلاح الدین صفدى، یکى دیگر از نامداران اهل سنت، درباره حضرت مهدى (عجل الله فرجه الشریف) مى‌نویسد: «حجت منتظر م‌ح‌م‌د بن الحسن العسکرى …. دوازدهمین امام از ائمه دوازده‌گانه شیعه است، که آن‌ها خیال مى‌کنند او منتظر، قائم و مهدى و صاحب سرداب است …، شیعیان تا این تاریخ، ۴۷۷ سال است که منتظر او هستند، … آن حضرت در نیمه شعبان سال ۲۵۵هـ به‌دنیا آمده است...»[6]
او در جای دیگر از کتاب، در مورد امام حسن عسکری (علیه السلام) می‌نویسد: «عسکری پدر امام منتظَر است.»
و در ادامه می‌نویسد: «اما پسرش محمد حجت خلف _ که شیعه این القاب را ادعا می‌کند _ در سال 258 و طبق قولی در سال 256 متولد شده است. او پس از پدرش دو سال زندگی کرد و سپس مرد و نیست شد و معلوم نشد که چگونه مرده است، در حالی‌که شیعه ادعا می‌کند، او طی این همه مدت در سرداب باقی است و او صاحب الزمان است.»[7]

امام فخر رازی (متوفای 606ق)
فخر الدین رازى، مفسر نامدار اهل سنت درباره امام عسکرى (علیه‌السلام) و فرزندان آن حضرت مى‌نویسد: «اما امام حسن عسکرى (علیه السلام)، داراى دو پسر و دو دختر بود، اما پسران آن حضرت؛ پس یکى از آن‌ها صاحب الزمان (عجل الله تعالى فرجه الشریف) است.»[8]
جالب است که فخر رازی، پس از ذکر نام شریف صاحب الزمان، عبارت «عجل الله تعالی فرجه الشریف» را می‌آورد که شاید نشانه‌ای باشد که او محمد بن الحسن العسکری (علیه‌السلام) را همان مهدی موعود بداند، که چنین دعایی برایش می‌کند؛ زیرا اگر او نیز مانند بسیاری از عالمان اهل سنت، معتقد بود که محمد بن الحسن العسکری (علیهماالسلام) صاحب الزمان و مهدی موعود نیست، هرگز دلیلی نداشت برای ظهور و فرج او دعا کند.

خیر الدین زرکلی (متوفای 1396ق)
خیر الدین زرکلى، از دانشمندان معاصر و متعصب وهابى درباره حضرت حجت (عجل الله تعالى فرجه الشریف) مى‌نویسد: «م‌ح‌م‌د بن الحسن العسکرى … آخرین امام از ائمه دوازدگانه از دیدگاه شیعه و در نزد آن‌ها مشهور به مهدى، صاحب الزمان، منتظر، حجت و صاحب سرداب است. در شهر سامرا به دنیا آمده و پدرش در زمانى از دنیا رفته که ایشان پنج ساله بوده‌اند، در سن ۹ سالگى، یا ده سالگى یا ۱۹ سالگى وارد سردابى در خانه پدرش شده و از آن خارج نشده است.»
وى سپس سخن ابن خلکان را مبنى بر غیبت در سرداب سامرا و خروج از آن را نقل و رد مى‌کند: «ابن خلکان گفته: شیعیان منتظر خروج آن حضرت در آخر الزمان از سردابى در سامرا هستند؛ در حالى‌که شیعیان منتظر خروج این امام مصلح از سرداب سامرا نیستند؛ بلکه منتظر خروج او از بیت الله الحرام هستند، که ما به این مطلب اشاره کرده‌ایم و در بسیارى از مباحث این کتاب به آن استدلال کرده‌ایم.»[9]

ابومحمد یافعی(م۷۶۸ق)
ابومحمد عبدالله بن اسعد یمینی یافعی عالم شافعی مذهب اهل سنت، در کتاب «مرآة الجنان» امام حسن عسکری(علیه السلام) را پدر مهدی منتظَر می‌داند و می‌نویسد: «در سال ۲۶۰هـ امام حسن عسکرى علیه السلام که یکى از ائمه دوازدگانه بنابر اعتقاد شیعه است، از دنیا رفت، او پدر منتظر صاحب سرداب است».[10] او در جای دیگر از کتاب نیز دقیقا همین سخن را می‌گوید.[11]
او در جای دیگر، سال 265 را سال وفات محمد بن الحسن العسکری(علیهما السلام) معرفی می‌کند و می‌نویسد: «در سال 265 ابوالقاسم محمد بن الحسن العسکری بن علی بن الهادی بن محمد بن الجواد بن علی الرضا بن موسی الکاظم بن جعفر الصادق العلوی الحسینی وفات نموده است کسی که شیعه را حجت و قائم و مهدی و منتظَر و صاحب الزمان لقب داده است و انتظار ظهورش را در آخر الزمان از سرداب سامراء می‌کشد و او نزد شیعه، خاتم دوازده امام است».[12]

نکته‌ای که لازم به توجه است اینکه غالبا در کتب اهل سنت می‌بینیم که به افتراء می‌گویند شیعه منتظر ظهور امام زمان از سرداب سامراء است در حالیکه این دورغ و افترائی بیش نیست که در کتب اهل سنت راه یافته است در حالیکه شیعه معتقد است ظهور حضرت در مکه مکرمه و در کنار کعبه معظمه واقع خواهد شد. همچنانکه روایات شیعه به این مساله اشاره دارد. البته جای بسی تاسف فراوان دارد که چگونه بی تحقیق و بی سند چنین تهمت‌ها و افترائاتی را به شیعه می‌زنند و در اذهان عوام اهل سنت با این افترائات چنین القاء می‌کنند که شیعه فرقه‌ای منحرف و به دور از عقلانیت است. 

محمد بن حسین سمرقندی مدنی(م996ق)
عالم اهل سنت علامه نسّابه سید محمد بن الحسین بن عبدالله الحسینی السمرقندی المدنی در کتاب «تحفة الطالب بمعرفة من ینتسب الی عبدالله و ابی طالب» در مورد حضرت مهدی(عجل الله فرجه الشریف) می‌نویسد: «اما فرزند امام حسن عسکری(علیه السلام) محمد بن الحسن العسکری بن علی الهادی... دوازدهمین ائمه است [مقصود سمرقندی از دوازدهمین امام، امام دوازدهم شیعه نیست بلکه مقصودش امام دوازدهم از ائمه‌ای است که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در سخن خود: «الأئمّة بعدی اثنا عشر إماماً كلّهم من قريش» فرموده است زیرا سمرقندی و اهل سنت اعتقاد ندارند که مقصود از دوازده امام در این سخن پیامبر، بعینه همان دوازده امام شیعه است] او در روز جمعه نیمه شعبان سال ۲۵۵ هجری متولد شد … کنیه‌اش ابوالقاسم والقابش: حجت، خلف صالح، قائم، منتظر و مشهورترین آنها مهدی است … وی هنگام وفات پدر پنج سال داشت».[13]

احمد بن یوسف قرمانی(م1019ق)
ابوالعباس احمد بن يوسف بن احمد قرمانی دمشقی در کتاب «أخبار الدول وآثار الأُول في التاريخ» یک فصل در ذکر حضرت حجت قرار می‌دهد و می‌نویسد: «فصل یازدهم در ذکر ابوالقاسم محمد حجت خلف صالح: عمر او به هنگام وفات پدرش پنج سال بود و خدا در سنین کودکی به او حکمت عطا فرمود همانگونه که به حضرت یحیی در حال کودکی عطا فرموده بود.... شیعه می‌پندارد او در سرداب بغداد از دیدگان غائب شد...».[14]

این تنها اذعان و تصریح تعدادی از عالمان اهل سنت به عقیم نبودن امام حسن عسکری (علیه‌السلام) و تولد فرزندی به نام محمد بن الحسن از ایشان بود. اگر بخواهیم تعداد عالمان اهل سنتی را که چنین اذعانی نموده‌اند، شماره کنیم بسیار خواهد شد که به جهت رعایت اختصار، ناچاریم در مقالات دیگر به تعداد دیگری از این عالمان اهل سنت اشاره نماییم.

پی‌نوشت:
[1]. ر.ک: «اذعان ذهبی به تولد حضرت حجت(عجل الله فرجه)» و «اعتراف تنی چند از عالمان اهل سنت به تولد امام زمان شیعه»
[2]. زین‌الدین ابی الفرج عبدالرحمن بن شهاب‌الدین احمد بن رجب البغدادی، الذیل‌ علی‌ طبقات‌ الحنابلة، محقق: محمد حامد الفقی‌، قاهره‌، مطبعة السنة المحمدیة، ۱۳۷۲ق‌-۱۹۵۲م، ج۱، ص۳۱۸،
[3]. «ذكر الخلف الصالح(عليه‌السلام): حدثنا صدقة بن موسى حدثنا ابى عن الرضا عليه السلام قال الخلف الصالح من ولد ابى محمد الحسن بن على وهو صاحب الزمان وهو المهدى. وحدثني الجراح بن سفيان قال حدثنى أبو القاسم طاهر بن هرون ابن موسى العلوى عن ابيه هرون عن ابيه موسى قال قال سيدى جعفر بن محمد: "الخلف الصالح من ولدى". المهدى اسمه محمد كنيته أبو القاسم يخرج في آخر الزمان، يقال لامه صيقل. قال لنا أبو بكر الزارع الذارع. وفى رواية اخرى بل امه حكيمة وفى رواية اخرى ثالثة يقال لها نرجس. ويقال بل سوسن والله اعلم بذلك. يكنى بابى القاسم وهو ذو الاسمين خلف ومحمد يظهر في آخر الزمان على رأسه غمامة تظله من الشمس تدور معه حيثما دار، ينادى بصوت فصيح هذا المهدى حدثنى محمد بن موسى الطوسى قال حدثنا أبو السكين عن بعض اصحاب التاريخ ان ام المنتظر يقال لها حكيمة. حدثنى عبيد الله بن محمد عن الهيثم بن عدى قال يقال كنية الخلف الصالح أبو القاسم وهو ذو الاسمين صلى الله عليه وآبائه اجمعين». تاريخ مواليد الائمة عليه السلام ووفياتهم، الحافظ الشيخ ابى محمد عبد الله بن النصر ابن الخشاب البغدادی(م567ق)، ص44-46، متن کتاب.
[4]. کفایه الطالب فی مناقب علی بن ابی طالب، محمد بن یوسف گنجی شافعی(م658ق)، تهران، دار إحیاء تراث أهل البیت علیهم السلام، چاپ دوم، 1404ق-1362ش، ص458. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[5]. الصواعق المحرقه علی أهل الرفض والضلال والزندقه، ابوالعباس أحمد بن محمد بن علی ابن حجر الهیمثمی(م۹۷۳ق)، تحقیق: عبد الرحمن بن عبد الله الترکی و کامل محمد الخراط، بیروت، مؤسسه الرسالة، چاپ اول، ۱۴۱۷ق-۱۹۹۷م، ج۲، ص۶۰۱. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[6]. الوافی بالوفیات، صلاح الدین خلیل بن أیبک الصفدی(م۷۶۴ق)، تحقیق أحمد الأرناؤوط وترکی مصطفى، بیروت، دار إحیاء التراث، ۱۴۲۰ق-۲۰۰۰م، ج۲، ص۲۴۹. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[7]. الوافي بالوفيات، پیشین، ج12، ص70. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[8]. الشجرة المبارکة فی أنساب الطالبیة، ابوعبدالله محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی طبرستانی رازی شافعی معروف به امام فخر رازی(م606ق)، تحقیق: سید مهدی رجائی، قم، مکتبة آیة الله المرعشی، 1419ق-1377ش، ص78-79. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[9]. خير الدين بن محمود بن محمد بن علي بن فارس، الزركلي الدمشقی(م1396ق)، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال والنساء من العرب والمستعربین والمستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین چاپ پانزدهم، 2002م، ج۶، ص۸۰. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[10] مرآة الجنان وعبرة اليقظان فی معرفة ما يعتبر من حوادث الزمان، ابومحمد عفيف الدين عبد الله بن أسعد بن علی بن سلیمان الیافعی(م768ق)، حواشی: خليل المنصور، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1417ق-1997م، ج2، ص81. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[11]. مرآة الجنان، دارالکتب العلمیة، پیشین، ج2، ص127. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[12]. همان، ج2، ص133. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[13] تحفة الطالب بمعرفة من ینتسب الی عبدالله و ابی طالب، محمد بن الحسین بن عبدالله الحسینی السمرقندی المدنی(م996ق)، تحقيق: الشريف أنس الكُتُبي الحسني، مدینه، دار المجتبی،، چاپ اول، 1418ق-1998م، ص54. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[14]. أخبار الدول وآثار الأُول في التاريخ، ابوالعباس احمد بن يوسف بن احمد القرمانی الدمشقی، دراسة وتحقيق: الدكتور فهمی سعد والدكتور أحمد حطَيط، بیروت، عالم الكتب، چاپ اول، 1412ق-1992م، ج1، ص353. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.

نویسنده: مصطفی عباسی هرازی