پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ هر روز بر جمعیت مسلمانان افزوده می‌شد، اعراب و اهل کتاب به سراغ پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌آمدند و اسلام را با جان و دل می‌پذیرفتند، روزی گروهی از یهودیان، به خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمده و اسلام آوردند، سپس به حضرت عرض کردند، یا رسول الله؛ همه‌ی پیامبران بعد از خود، کسی را به عنوان وصی و جانشین قرار می‌دهند. حضرت موسی یوشع بن نون را جانشین خود قرار داد. اکنون به ما بگویید که جانشین شما کیست؟ تا بعد از شما ولایت و سرپرستی ما را برعهده بگیرد![1]
هنوز سؤال این تازه مسلمانان به پایان نرسیده بود که فرشته وحی آیه‌ی «ولایت» را بر پیامبر نازل کرد: «إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُون‏.[مائده/55] سرپرست و ولىّ شما، تنها خداست و پيامبر او و آن‌ها كه ايمان آورده‏‌اند؛ همان‌ها كه نماز را برپا مى‌‏دارند، و در حال ركوع، زكات مى‌‏دهند».[2]
پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: ولی، جانشین و سرپرست مسلمانان پس از من، کسی است که در رکوع نماز، زکات می‌دهد.
تازه مسلمانان: او کیست؟ او را به ما معرفی کنید!
پیامبر (صلی الله علیه و آله): برخیزید؛ برویم به مسجد تا او را به شما نشان دهم.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) به همراه جمعیت تازه مسلمان، به سوی مسجد رهسپار شدند. فقیر و نیازمندی را دیدند که از مسجد خارج می‌شود، در حالی‌که انگشتری زیبا در دستش است و لبخندی بر لبانش نقش بسته و پیوسته می‌گوید: خدا به او عوض خیر دهد؛ چه انسان خوب و با شرافت و کرامتی...
پیامبر (صلی الله علیه و آله): ای بنده خدا! چرا این قدر خوشحالی؟
نیازمند: خوشحالیَم به‌خاطر انگشتری است که یکی از نمازگزاران به من داد. اکنون آن را می‌فروشم و با آن برای زن و فرزندم، غذا و پوشاک تهیه می‌کنم.
پیامبر (صلی الله علیه و آله): چه کسی آن را به تو داد؟
نیازمند: من به مسجد رفتم و درخواست کمک کردم، اما هیچ‌کس اعتنایی نکرد، به جز جوانی خوش‌سیما و خوش‌صورت که مشغول نماز بود، او در حال رکوع  به من اشاره کرد وانگشترش را به من بخشید.
پیامبر (صلی الله علیه و آله): می‌توانی آن فرد را به من نشان دهی؟
نیازمند: بله یا رسول الله؛ اوست، همان مردی که مشغول نماز خواندن است.
پیامبر (صلی الله علیه و آله): الله اکبر؛ الله اکبر؛ الله اکبر؛ بله جانشین و ولی و سرپرست بعد از من، علی است. «وَ مَنْ يَتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُون‏.[مائده/56] و كسانى‌كه ولايت خدا و پيامبر او و افراد با ايمان را بپذيرند، پيروزند؛ (زيرا) حزب و جمعيّت خدا پيروز است‏».[3]
اما پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌دانست که عده‌ای حاضر به اطاعت از ولی و جانشین او نمی‌شوند، بهانه‌تراشی می‌کنند، عذر می‌آوردند، که ولی به معنای دوست و یاور است، نه به معنای سرپرست و جانشین؛ از این‌رو پیامبر (صلی الله علیه و آله) به امر خدا ماموریت دیگری یافت، تا ولی و جانشین را مجدداً اعلام کند. اما این بار نه در جمع‌های خصوصی و کوچک، بلکه باید در میان انبوهی از جمعیت حجاج اعلام می‌شد تا هرگونه شک و شبهه زایل شود، تا همه این سخن را بشنوند و به دیگران برسانند.
وقتی همه جمع شدند بر بالای بلندی رفت و دست علی را گرفت و بالا برد و با صدای بلند فرمود: «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاه‏.[4] هر کسی را که من مولای اویم پس علی مولای اوست، بارالها دوست بدار کسی که علی را دوست بدارد و دشمن بدار کسی که او را دشمن بدارد».

پی‌نوشت:

[1]. المیزان، طباطبائی محمد حسین، ترجمه موسوی همدانی، انتشارات جامعه مدرسین، قم، ج6، ص21.
دررالمنثور، سیوطی، کتابخانه آیت الله مرعشی، قم:1404، ج2، ص293.
[2]. بنابر اجماع شیعه و سنی این آیه در شأن علی بن ابیطالب نازل شده است. قاضی عضد الدین الایجی در المواقف می‌گوید: «و اجمع ائمة التفسیر ان المراد علی (علیه السلام) و للاجماع علیان غیره غیر مراد. و ائمه تفسیر بر اینکه مراد آیه، علی (علیه السلام) است، اجماع دارند و نیز اینکه غیر ایشان مراد نبوده است.».المواقف، قاضی عضد الدین الایجی، بیروت: دار الجیل، ج 3، ص 601 – 602 .
[3]. المیزان، طباطبائی محمد حسین، ترجمه موسوی همدانی، انتشارات جامعه مدرسین، قم، ج6، ص22.
[4]. واقعه غدیر به اجماع شیعه و سنی مربوط به ماجرایی است که پیامبر (صلی الله علیه و اله) در آخرین حج در منطقه ای به نام غدیرخم، علی (علیه السلام) را به جانشینی خود برگزید. هر چند برخی از اهل سنت برای این‌که خلافت ابوبکر و عمر را توجیه کنند، کلمه «ولی» در قرآن و روایت را به معنای محبت و دوستی نسبت به علی (علیه السلام)  تفسیر کرده‌اند، درحالی‌که بی‌پایه و بی‌اساس بودن این سخن بدیهی است.

نویسنده: مجتبی محیطی