پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ اجنه مانند انسان‌ها موجوداتی جسمانی هستند، با این تفاوت که انسان از خاک آفریده شده است و اجنه از آتش، قرآن در این رابطه می‌فرماید: «خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ صَلْصالٍ كَالْفَخَّاروَ خَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مارِجٍ مِنْ نار.[الرحمن/14-15] انسان را از گلى خشكيده مانند سفال آفريد و جن را از شعله‏‌هاى مختلف‏ به وجود آورد». اجنه اگر چه از آتش آفریده شده‌اند، ولی همانند انسان‌ها عاقل و مکلفند، از همین رو مانند انسان‌ها مختارند، برخی اطاعت و برخی عصیان می‌کنند.
بسیاری از مفسرین واژه «ثقلین» در حدیث شریف پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را تعبیر به «انس و جن» کرده و فرموده‌اند: مراد از«ثقلین» طایفه جن و انس هستند.[1]
«إني تارك فيكم الثقلين كتاب اللّه و عترتي.[2] من از بین شما طایفه جن و انس می‌روم در حالی که کتاب و عترت را برای شما می‌گذارم».
نکته جالب توجه این‌که اجنّه اگر چه مکلف و مختار هستند و در میانشان یهودی، نصرانی و ... وجود دارد، ولی در بین اجنه سنی وجود ندارد.
علامه حسن زاده آملی در این‌باره فرمودند: جناب استاد ما علّامه طباطبائى صاحب تفسير قيّم و عظيم الميزان (رضوان الله عليه) به نقل از استادش مرحوم آقا سيد على قاضى حكايت كرد كه كسى از جنّى پرسيده است (و فرموده است شايد آن كس خود مرحوم قاضى بوده است): طايفه جنّ به چه مذهب‏‌اند؟ آن جنّ در جواب گفت: طايفه جنّ مانند طايفه انس داراى مذاهب گوناگون‏‌اند، جز اين‌كه سنّى ندارند و اجنّه مسلمان همه شیعه اثنی عشری هستند. براى اين‌كه اجنه دارای عمری طولانی هستند و در زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) در واقعه غدير خم حضور داشته و شاهد ماجرا بوده‏‌اند که پیغمبر (صلی الله علیه و آله) در حضور آن همه مردم از طرف خداوند حضرت امیرالمؤمنین را به امامت انتخاب کرد و فرمود: علی پیشوا وامام شما است. «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْكافِرین.‏[مائده/67] اى پيامبر! آنچه از سوى پروردگارت درباره ولايت و رهبرى على بن أبى‌‏طالب اميرالمؤمنين (عليه السلام)‏ بر تو نازل شده ابلاغ كن؛ و اگر انجام ندهى پيام خدا را نرسانده‏‌اى و خدا تو را از آسيب و گزند مردم نگه مى‏‌دارد؛ قطعاً خدا گروه كافران را هدايت نمى‏‌كند». این جن گفت: هنوز در بین ما هستند کسانی‌که در غدیر خم شاهد این قضیه بوده‌اند، ما چگونه می‌توانیم سنی شویم!؟[3]
این در حالی است که بسیاری از صحابه با چشمانشان شاهد این ماجرا بودند و فرمایش رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را شنیدند که فرمود: «ألا من كنت مولاه فهذا عليّ مولاه، اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله و أحبّ من أحبّه.[4] اى مردم! هر كه را من مولاى اويم على بن ابى‌طالب (عليه السّلام) مولاى اوست. خدايا! هر كسى او را دوست دارد، دوست بدار و هر كسى او را دشمن دارد، دشمن بدار، نصرت‏‌ كننده او را ياور و معين باش و خواركننده او را خوار و ذليل كن.»
و در همان ماجرا عمر بن خطاب اولین فردی بود که براى تهنيت برخاست و گفت: «بخّ بخّ يا ابن ابى‌طالب، اصبحت مولاى و مولا كلّ مؤمن![5] اى پسر ابوطالب اين ولايت بر تو مبارك باد! مولاى من و مولاى هر مؤمنى هستى». لکن هنوز بدن رسول خدا دفن نشده بود كه ...

پی‌نوشت:
[1]. «و الثَّقَلانِ‏ الإنس و الجن‏» ابن عطیه اندلسی، المحرر الوجیز، درالکتب العلمیه، بیروت 1422ق، ج5، ص230؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، درالکتب العلیمه، بیروت، 1419ق، ج7، ص458؛
[2]. فیض کاشانی روایتی نیز دراین باره می آورد و می فرماید: «إنّي تارك فيكم الثقلين كتاب اللَّه و عترتي و الثقلان الإنس و الجنّ » فیض کاشانی، تفسیر الصافی، انتشارات الصدر، تهران، 1415ق، ج2، ص158
[3]. حسن حسن زاده آملی، هزارو یک کلمه، دفتر تبلیغات اسلامی قم، 1381، کلمه 335، ج3، ص301
[4]. آلوسی، روح المعانی، داراکتب العلمیه، بیروت، 1415ق، ج3، ص359؛ حسکانی، شواهد التنزیل، سازمان چاپ و انتشارات تهران، 1411ق، ج2، ص392
[5]. حسکانی، شواهد التنزیل، سازمان چاپ و انتشارات تهران، 1411ق، ج2، ص391

نویسنده: مجتبی محیطی