دردنامه رستم فرخ زاد به برادرش در آستانه شكست از اعراب به نظم حكيم ابوالقاسم فردوسي یــکــی نـامــــه سـوی بـرادر بـه درد # نـوشـت و سـخـنـهـا هـمـه یـــاد کـــرد نـــخـسـت آفــــریـن کــرد بر کـردگـار # کـــــــزویـسـت نـیـک و بـــــد روزگــــار دگـــر گـفـت کـــــز گــردش آسـمـان # پــژوهـنـــده مـردم شـود بـــــد گـمــان گـــنــهـکــارتـــر در زمـــانـــه مــنــــم # ازیـــــرا گــــــــرفـتـــــار اهـــریـمـنــــم که این خانه از پادشاهی تهی است # نــه هـنـگــام پـیـروزی وفـرهـی است ز چـــارم هــمــی بــنــگــرد آفــتــاب # کــز ایـن جنـگ مـا را بــد آیــد شـتـاب ز بـهـرام و زهـره اسـت مـا را گـزنــد # نـشـایــد گـــذشـتـن ز چــرخ بـلــنــــد هـمـان تـیـرو کـیـوان بـرابـر شدست #عـطـارد بـه بـرج دو پـیـکـــــر شدسـت چنین است وکاری بزرگ است پیش #هـمـی سیـر گـردد دل از جان خویـش هـمــه بــودنـیــــهـا بـبـیـنـم هــمـی # وزان خامـشـی بــــرگــزیـنــم هــمـی بــه ایــرانــیــان زار وگــریــان شــدم # ز سـاسـانـیـــــان نـیـــز بـریـان شـدم دریـغ آن سـر و تـاج و اورنـگ و تـخت # دریـــغ آن بــزرگــی و آن فـــر و بـخـت کـزیـن پـــس شکست آیـد از تـازیـان # سـتــــاره نـگـــــردد مـگـر بـــــر زیــــان بـــــــدیـن سـالـیـان چـارصـد بـگـذرد # کـزیـن تـخـمـه گیتـی کـسی نـشمـرد از ایــشــان فـــرسـتـاده آمـد بـه مـن # سـخـن رفـت هــر گـونــه بــر انـجـمـن کـــــه از قــادسـی تــا لــب رود بـــار # زمـیـن را بـبـخـشـیـم بــــا شـهـریـــــار وز آن ســو یـکـی بــــرگـشـایـیـم راه # بــه شـهـری کـجـا هـسـت بـازارگــــاه بــدان تا خــریــم وفــروشــیـم چــیــز # از ایــن پــس فـــزونـی نـجـویـیـم نــیـز پــذیــریــم مــــا ســاو و بــاژ گـــــران # نــــجـویـیـم دیـهـیــــــم گـــنـــــد آوران شـهـنــشـــاه را نـیـز فـرمـان بـریـــم # گـــر از مــا بـخـواهـد گـروگـان بـــــریـم چـنـیـن است گـفـتـار وکــردار نیست # جــز از گــــردش کــژ پـرگـــار نـیـسـت بــریــن نـیــز جـنـگـی بـود هـر زمــان # کـه کـشـتـــه شـود صـد هــژبـر دمـان بــزرگـان کـه با مـن به جـنـگ انـدرنـد #بـه گـفـتـار ایـشـــــان هـمـی نـنـگرند چــــو مـیـروی طـبـری وچـون ارمـنـی # بـه جـنـگ انــــد بــا کـیـش آهـرمـنـی چــو کـلبـوی سـوری و ایـن مـهـتـران #کــــــــه گــوپــال دارنـــد وگــرز گـــران هـمـی سـرفــرازان کـایـشـان کـیـنـد # بــه ایـــــران و مــازنــدران بـــر چــیـنـد اگــــر مـرز وراه اسـت اگـر نـیـک وبـد # بـه گـرز و بــه شـمـشـیـر بـایـد سـتــد بــکــوشــیـم و مـردی بــه کـار آوریـم # بـر ایـشـان جـهـــان تـنـگ و تـار آوریـم نـــدانــد کـسـی راز گـردان سـپـهـــر # دگـر گـونه گـشـتـه است بـا ما به چهر چـــو نــامـه بــخـوانـی خــردرا مــران # بــــپــــرداز و بـــرســاز بــــا مــهـتـــران همه گرد کن خواسته هـرچه هست # پـــرسـتـنـده و جـامـه هـای نـشـسـت هـــمـــی تـــــاز تــا آذر آبــــــادگـــان # بــــه جــــــای بـــــزرگــــان و آزادگـــان هـمـیـدون گلـه هـر چه داری ز اسپ # بــبـــر سـوی گـنـــجـور آذر گـشـسـب ز زابـلـسـتـان گـــر ز ایــران ســپــــاه # هـــر آنــکـس کــــه آیـنـد زنـهـار خـواه بــــــدار وبــپــوش وبـیـــــارای مــهــر # نـگـه کــــن بـدیـن کـار گـردان سـپـهـر ازو شــــادمــانــی وزو در نـــهـــیـــب # زمـانـی فـــــرازسـت و روزی نـشـیـب سخن هرچه گـفـتـم بـه مـادر بـگـوی # نـبـیـنــــد هـمــــانــا مـــــرا نـیـــز روی گــــر از مـن بــد آگـاهـی آرد کـسـی # مـبـاش انـدریـن کـار غـمـگـیـن بـسی چـنـان دان کــه انـدر سـرای سـپـنـج # کـسـی کـو نـهـد گـنـج بـا دست رنـج چـو گـاه آیـدش زیـن جــهــان بـگـذرد # از آن رنـــــج او دیـــگــری بــــر خــــورد همـیـشه بـه یـزدان پـرسـتـان گـرای # بـپـــرداز دل زیــــن سـپـنـجـی سـرای کـه آمـد بـــه تــنــگ انــدرون روزگــار # نـبـیـنـد مـــرا زیـن سـپـس شـهـریـــار تــــــو بــا هر کــه از دوده ی مــا بـود # اگــــــر پـیــــر اگــــر مــرد بـرنـا بــــــود هـــمـه پـیـش یـزدان نـیـایـش کنـیـد # شـب تـیــــره او را ســتــــایـش کـنـیـد بکوشـیـد و بـخـشـنـده باشـیـد نــیـز # ز خـوردن بــــه فـردا مـمــانـیـد چـــیــز که من با سپاهی بـه سـخـتـی درم # بــه رنــج و غــم و شــور بـــخـتـی درم رهــایـی نـیـابـم ســــرانـجـام از ایـن # خـوشـا يـــاد نــــوشـیــن ایـران زمـیـن چـو گـیـتـی شـود تـنـگ بـر شهـریـار # تـــو گـنـج و تـن و جـان گـرامـی مــدار کـزیـن تـخـمـه ی نــــامـدار ارجـمـنـد # نـمـانــــدسـت جـــــز شـهـریـار بـلـنـد زکوشش مکن هیچ سستی به کـار # بـگـیـتـی جــــز او نـیـسـتـمـان یــادگـار ز سـاسـانـیـان یــادگـار است و بـس # کــز ایــن پـس نبـیند از این تخمه کس دریغ ایـن سر و تـاج و ایـن مهـر و داد # که خواهد شد این تخت شاهی به باد تـــو بــدرود بـــاش و بــی آزار بـــاش # ز بـهـــــر تــــن شــه بــه تـیـمـار بـاش گر او را بـد آیـد تــو سـر پـیـش اوی # بـه شـمـشـیـر مـی دار و یـاوه مـگوی چــو بـــــا تـخـت مـنـبـر بـرابـر کـنـنـد # هــــمـه نــام بـوبـــکـر و عـمـر کــنـنــد تــبــه گــردد ایــــــن رنــج هــای دراز # نــــشیـبـی دراز است پــــیـش فــــراز نـه تـخـت و نـه دیـهیم بینی نه شهر # ز اخـتـر هـمـه تـازیــــان راسـت بـهـــر چــــو زور انـــــــدر آیـــــــد به روز دراز # شــود نـــاســزا شـــاه گـــردن فــــراز بـپـوشنـد از ایـشـان گـروهـی سیـاه # ز دیـــبـــا گـــذارنـــد بــــــر سـر کـــلاه نـه تـخـت و نـه تاج و نـه زرینه کفش # نـه گـوهـر نـه افـسر نـه بـر سر درفش بــرنــجــد یــکــی دیــگــری بــرخـورد # بـه داد و بـه بـخـشـش هـمـی نـنـگرد شب آیـد یـکی چشمـه رخشان کند # نـهـفـتــه کـسی را خـروشـــــان کـنـد سـتـانـنـده ی روزشـان دیـگـر اسـت # کـمـر بــر مـیـــــان و کـله بـر سر است ز پـیـمـان بـگــــــــردنـد و از راسـتـی # گـــــرامـی شـود کــــــژی و کـاسـتـی پــیــاده شــود مـــــردم جـنـگ جـوی # سـوار آن کـه لاف آرد و گفـت و گـــوی کــشـاورز جـنـگـی شـود بـی هـنـــر # نــــــژاد و هـنـــر کــمـتــر آیــد بــه بـــر ربـــــایـد هـمـی ایـن از آن،آن از ایـن # ز نـفـــــریــن نــــدانـنـــد بـــاز آفــــریـن نـهــــــان بــــدتــر از آشـکــــارا شـود # دل مـردمــــــان سـنــگ خـــارا شـــود بـــدانـدیــش گـــردد پــدر بــر پــســر # پـدر بـر پـسـر هـم چـنـیـن چـاره گــــر شـود بـــنـده ی بـی هــنـر شـهـریـار # نــــژاد و بــــــزرگـی نـیـــــایـد بـه کـــار بـه گـیـتـی کـسـی را نـمـانــــد وفــا # روان و زبـــانــهـــــا شـــود پـــر جــفـــا از ایـــــران و از تـــرک و از تــازیــــــان # نـــژادی پـــدیــــد آیــــد انـــدر مـیـــــان نـه دهـقـان نـه تـرک و نـه تازی بـــود # سـخـن هـــا بـه کـــردار بـــازی بــــود هـمـه گــنـــج ها زیــــر دامـن نـهـنـد # بـمـیـرنـد و کـوشش بـه دشمن نـهنـد بـــود دانــشــومــنــد و زاهــد بــنــام # بـکـوشـد از ایـن تـا کــه آیـــد بــه کـام چـنـان فـاش گـردد غـم و رنـج وشـور # کـه شـادی بـه هـنـگـام بـهـرام گـــــور پـــدر بـا پــســر کـــــیـن سـیــم آورد # خـورش کـشـک و پـوشش گـلـیـم آورد زیــان کـسـان از پـی ســود خـویـش # بـجـویـنـــد و دیــــن انــــدر آرنـد پـیـش نــبــاشــد بـهــــار و زمـستـان پـدیـد # نـیــــارنـــد هـنـگــــام رامــش نـبـیـــــد چــو بـسـیـار از ایـن داستـان بـگـذرد # کـسـی ســــوی آزادگـــی نــنــگـــــرد بــریــزنــد خــــــون از پـی خـواسـتـه # شــود روزگـــار مــهـــــــان کــاســتـــه دل مـن پــر از خـون شـــد و روی زرد # دهـــن خــشـک و لـب ها شده لاژورد کـه تـا مـن شـدم پـهـلـوان از مــیـان # چـنـیـن تـیـره شـد بـخـت ساسانیـــان چنین بی وفـا گـشت گـردان سپـهـر # دژم گـشـت و از مــــــا بـبـریـــــد مـهـر اگـــــر تـیـر بـــــر کــوه آهــن زنــــــم # گذاره کنـم زان کـه رویـیـن تنم کنون تــیــز پــیــکـــان آهــن گـــــذار # هـمـی بـــر بـــرهـنـه نـیـــایـد بـه کــار همــان تـیـغ کــان گردن پیل و شـیـر # فـکـنـدی بــــه زخــــم انـدر آورد زیــــر نـبـــرد هـمـی پـوست بــــــر تـازیـان # ز دانــــش زیــــان آمـــدم بــــر زیــــان مـــرا کـاشـکـی ایـن خـرد نـیـسـتـی # گـر انـدیـشـه نـیـک و بـــــد نـیـسـتـی بـزرگــان کـــه در قـادسی بــا مـنـنـد # درشـتـنــد و بـــــــر تـازیــان دشـمنـنـد گمانـنـد کـایـن بـیـشه پــر خون شود # ز دشـمـن زمـیـن رود جـیـهـون شـــود ز راز ســپـهــری کـس آگـاه نـیـسـت # نـدانـنـد کــایــن رنـج کـوتـــاه نـیـسـت چـو بـــــر تـخـمـه ای بـگـذرد روزگـــار # چـه ســـود آیـــــد از رنـــج و از کـــارزار تــــــرا ای بــــرادر تــــن آبـــــاد بـــاد # دل شــاه ایــران بــه تــو شــاد بـــــاد کـه ایـن قـادسـی گـور گــاه منـست # کـفـن جـوشـن و خـون کــلاه مـنـست چـــنــیــن اسـت راز سـپـهـر بـلـــنـد # تـــو دل را بـه درد مــــن انــــدر مـــبـند دو دیــده ز شــاه جــهـان بــر مــــدار # فـــدا کــن تــــن خــویــش در کـــــارزار کـــه زود آیــد ایـــن روز اهـــریـمـنـی # چـو گــردون گــردان کـــنــد دشـمـنـی چـو نـامـه بــه مـهـر انـدر آورد گـفـت # کـــه پـیـــونــده بــا آفـریـن بـاد جـفـت