پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ امُرداد، رسانه زرتشتی (دارای مجوز از نهادهای قانونی جمهوری اسلامی ایران)، بعضاً گزارش‌هایی در مسائل تاریخی منتشر کرد که از دید ما نادرست بود؛ پس به نقادی آن گفتارها پرداختیم. رسم انصاف بر این است که اگر شخص یا رسانه‌ای، گفتاری درست و منصفانه داشت، آن را بیان کنیم.

چندی پیش این رسانه، نوشتاری با عنوان «بزرگداشت شیخ بهایی، دانشمند و مهرازی برجسته» منتشر ساخت و چون آن را شایسته تقدیر یافتیم، پس سزاوار دیدیم که آن را به همراه چند نکته، بازنشر و از نویسندگان آن سپاسگزاری کنیم.

متن نوشتار از این قرار است:

بزرگداشت شیخ بهایی، دانشمند و مهرازی برجسته

سالروز درگذشت: ۸ شهریور ۱۰۰۰، اصفهان

نقش شیخ بهایی در علم و عمران اصفهان: شیخ بهایی (زاده ۸ اسفند ۹۲۵ لبنان) فقیه، ریاضی‌دان، شاعر و دانشمند برجسته‌ای بود که به پاس خدماتش به دانش ستاره‌شناسی، در سال ۲۰۰۹ از سوی سازمان یونسکو در فهرست نام‌آوران ایران ثبت شد.

زبردستی وی در ریاضی، مهرازی (معماری) و مهندسی پرآوازه بود. از مهم‌ترین خدمات او در رونق بخشیدن به شهر اصفهان، تعیین سمت قبله مسجد شاه اصفهان است که با استفاده از ابزارهای آن زمان انجام پذیرفت و تنها هفت درجه با جهت واقعی قبله اختلاف دارد. تقسیم آب زاینده‌رود به محلات اصفهان و روستاهای مجاور رودخانه، ساخت گلخن گرمابه‌ای که هنوز در اصفهان به حمام شیخ بهایی نامور است و طراحی منارجنبان که هم‌اکنون نیز پا برجاست، به او نسبت داده می‌شود.

بنا به روایتی، وی مبتکر تهیه نان سنگک، حلواشکری و فرنی نیز بوده است. در سالنمایی که از سوی کمیته نانوایان تهران در ۱۹ اردیبهشت سال ۱۳۲۶ چاپ شد، آمده است که شاه‌عباس برای رفاه حال طبقات تهی‌دست و لشگریان خود که بیشتر در سفر نیاز به نان و خورش موقت و فوری داشتند، از شیخ بهایی خواست تا راهکاری بیابد. شیخ بهایی نیز نوآوری پخت نان سنگک را دستور داد که چند صد سال است به همان رویه نخستین فراهم می‌آید.

جشنواره بهاالدین عاملی

از سال ۱۳۸۳، شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان جشنواره‌ای به نام شیخ بهایی برگزار می‌کند. موضوع این جشنواره فن‌آفرینی و کارآفرینی است و برگزارکنندگان آن بر این باور هستند که بهاالدین عاملی نمادی از کارآفرینی است. وی در زمان خود، دانش را به فناوری تبدیل کرد و خدمات ارزشمند علمی، فرهنگی و عمرانی از خود به یادگار گذاشت. به یاد او، این جشنواره شیخ بهایی نامیده شد.

حمام شیخ بهایی

یکی از جاذبه‌های گردشگری و اسرارآمیزترین حمام‌های تاریخی اصفهان... است. سیستم گرمایشی حمام شیخ بهایی بسیار بی‌همتا بوده و تنها یک شعله کل حمام را گرم نگه می‌داشته است. نظریه‌های بسیاری درباره این موضوع وجود دارد که هیچ‌کدام از آن‌ها تایید نشده‌اند. حمام شیخ بهایی در اصفهان یکی از حمام‌های مهم ساخته شده در دوره صفوی است که افسانه‌های زیادی درباره آن وجود دارد از کارکردش با یک شمع گرفته تا استفاده از طلا به عنوان رسانا در گرم کردن آن‌... این یادمان تاریخی که اکنون به روی مردم بسته است تا ۳۰ سال پیش به عنوان حمام عمومی مورد استفاده قرار می‌گرفت...[1]

فاضلاب مسجد جامع اصفهان توسط لوله‌های جمع‌آوری فاضلاب وارد خزینه حمام می‌شده است و با برآورد دقیق که شیخ‌بهایی انجام داده بود و با طراحی خاص خزینه، این فاضلاب تبدیل به گاز متان می‌شد که قابل سوختن است. شیخ‌ بهایی با محاسباتی که انجام داده بود، حجم لجن را برای تولید بیوگاز مشخص کرده بود.[2]

نکته:

شیخ بهایی (با نام بهاءالدین محمد بن حسین عامِلی)، پیش از اینکه یک مهندس، معمار، ریاضی‌دان و شیمیدان باشد، یک روحانی دینی بود. او از بزرگترین مروّجان مذهب شیعه و یکی از مراجع دینی عصر خود به شمار می رفت. او کتاب‌های بسیاری در دفاع از باورها و نشر مبانی و نظریات مذهب شیعه نوشت، از جمله کتاب «جامع عباسی» که یکی از نخستین رساله‌های فقهی به زبان فارسی است. همچنین «الزُبدَة فی الاُصول» کتابی است از ایشان، پیرامون اصول فقه شیعه و...

شیخ بهایی در بازسازی شکوهمند آثار مذهبی اسلام؛ همچون حرم امام رضا علیه‌السلام نیز بسیار کوشید.

پی‌نوشت:
[1] امرداد، 1403/6/7، کد خبر: 220208.
[2]. امرداد، 1400/2/2، کد خبر: 77514.