پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ کمالات معنوی و ابعاد وجودی حضرت عباس (سلام‌الله‌علیه) برآمده از ارزشهای والای انسانی و دوری از گناه و گناهگاران است؛ عبودیت خالصانه او در برابر خدا و تواضع در مقابل بندگان خاص الهی، ازجمله امیرالمؤمنین و امام حسن و امام حسین (علیهم‌السلام) باعث رشد و بالندگی شخصیت معنوی و رسیدن به کمالات و ارزش‌های وجودی ایشان گردید و القاب و کنیه‌های پسندیده‌ای که به ایشان نسبت می‌دهند، بیانگر ابعاد درخشان این کمالات و ارزش‌هاست که ازجمله مهمترین این اوصاف، بصیرت و شجاعت ایشان است که در روز عاشورا نمایان گردید.

ابن اثیر عدم پذیرش امان شمر را توسط حضرت عباس (سلام‌الله‌علیه)، اینگونه نقل می‌کند: «شبِ پنج‌شنبه، نهم محرم، شمر آمد و حضرت عباس (سلام‌الله‌علیه) و برادرانش را فراخواند. ایشان به سوی او رفتند. گفت: ای خواهرزادگان من! شما آسوده‌اید و در امانید. حضرت عباس (سلام‌الله‌علیه) و برادرانش گفتند: خدا تو را با امانت نفرین کند! اگر دایی ما هستی! چرا ما را امان می‌دهی و این امان را از پسر پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دریغ می‌کنی؟!»(1)

به خاطر همین روشن بینی و بصیرت ژرف او بود که امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «کان عمنا العباس نافذ البصیرة.(2)عموی ما عباس، دارای بصیرتی نافذ بود.» امام سجاد (علیه‌السلام) نیز فرمودند: «برای عباس (علیه‌السلام) نزد خدای متعال، منزلت و درجه‌ای است که تمام شهدا در قیامت به آن درجه و منزلت غبطه می‌خورند.»(3)

ابن قولویه قمی به سند معتبر از ابوحمزه ثمالی از امام صادق (سلام‌الله‌علیه) درباره اباالفضل العباس (سلام‌الله‌علیه) زیارتنامه‌ ای نقل کرده است که در بخشی از آن می‌ خوانیم: «السَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ الْمُطِيعُ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ سَلَّمَ السَّلامُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ.(4) سلام بر تو! اى بنده شايسته! فرمانبر خدا و رسول خدا! و اميرمؤمنان و حسن‏ و حسين (درود خدا بر آنان باد) سلام و رحمت خدا و بركات و مغفرت‏ و رضوانش بر تو! بر روان و تن تو!»
در این جملات درباره حضرت اباالفضل (علیه‌السلام) به چند صفت برجسته اشاره شده است: بنده صالح، مطیع خدا، مطیع رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، مطیع ائمه (علیهم‌السلام) خصوصاً امام زمانش امام حسین (علیه‌السلام).

مقام بندگی، مقامی بس رفیع و بلند است که دستیابی به آن در واقع به منزله صعود و إشراف به تمامی مقامات دیگر است. حضرت عباس (علیه‌السلام) در اوج عبادت و بندگی قرار داشت. در تاریخ می‌‌خوانیم: «و بین عینیه اثر السجود.(5) در پیشانی و بین چشمان او اثر سجده نمایان بود.»
جعفر نقدی درباره آن حضرت چنین می‌‌گوید: «و هو من عظماء اهل البیت علما و ورعا و نسکا و عبادة.(6) او از نظر دانش، پارسایی، نیایش و عبادت، از بزرگان اهل بیت است.»

پی‌نوشت:
1. ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج3، ص165.تحقيق: عمر عبدالسلام تدمری، نشر دار الكتاب العربی، بيروت - لبنان، چاپ اول.
2. سيد عبدالرزاق موسوی المُقرّم، کتاب العباس(ع)، ج1، ص178، تحقيق: محمد حسون.
3. شیخ محمد سماوی، ابصار العین، ص25.
4. سیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، زیارتنامه حضرت عباس، ص‏715.
5. ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبين، ص118.
6. جعفر نقدی، زینب کبرى علیهاالسلام، ص‏12.