الف) برخی صحابه دنبال تجارت و دنیا
برخی از صحابه، مشغول تجارت در بازار و کارهای دنیوی بودند؛ در کتاب‌ صحیح بخاری، معتبرترین کتاب اهل‌سنت، در بی‌توجّهی مهاجران و انصار به احادیث پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایتی از ابوهریره نقل کرده که می‌گوید: «علت این‌که مهاجران و انصار، روایات زیادی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) ندارد، این است که آنان مشغول معاملات تجاری و گرفتاری‌های دنیوی خود بودند... .»[1]
ب) ابوهریره دنبال پرکردن شکم
ابوهریره در اعتراف تلخی از خود گفته: «من نیز چون فقیر بودم، برای پرکردن شکم خود دنبال رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) راه افتاده بودم.»[2] طبیعی است کسی که در زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) برای پر کردن شکم خود دنبال آن حضرت راه می‌افتاده، در زمان حاکمان و خلفای پس از پیامبر، در برابر تهدیدها و تطمیع‌های آن‌ها در ارائه حدیث، چه اقدامی از خود نشان خواهد داد.
ج) عایشه دنبال عشوه‌گری
با این‌که در بسیاری از کتب اهل سنت، به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نسبت داده‌اند، که فرمود: «بخشی از دین خود را از عایشه بگیرید.»[3] و یا طبق نقل دیگری: «نصف دین خود را از عایشه بگیرید.»[4] ولی روایت ذیل، مطلب دیگری را از ابوهریره درباره عایشه بیان می‌کند؛ حاکم نیشابوری با سند صحیح نقل می‌کند که عایشه به ابوهریره گفت: «ای ابوهریره، احادیث فراوانی که از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل می‌کنی، از کجا آورده‌ای؟ مگر تو غیر از آن چیزی که ما از پیامبر شنیده‌ایم، شنیده‌ای؟ ابوهریره پاسخ داد: ای مادر! آینه، سرمه‌دان و عشوه‌گری برای پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) تو را از فراگرفتن احادیث بازداشت.»[5] بنابراین طبیعی است که در چنین جو و فضایی، سنّت، جای خود را به بدعت‌ها دهد؛ چنان‌که خود پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز چنین روزگاری را پیش‌‍بینی کرده بود.

پی‌نوشت:

[1]. صحیح البخاری، بخاری، دار ابن کثیر، بیروت، ج 1، ص 55.
[2]. همان.
[3]. البدایة والنهایة، أبوالفداء إسماعیل بن عمر بن کثیر قرشی، مکتبة المعارف، بیروت، ج 3، ص 129.
[4]. شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، عبد الحی بن أحمد بن محمد العکری الحنبلی، دار ابن کثیر، بیروت، ج 1، ص 62.
[5]. المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج 3، ص 582. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.